Oegstgeest
071 5651577
17 juni 2021: mini-symposium Leven met euthanasie
PROGRAMMA
MINI-SYMPOSIUM
ter gelegenheid van de boekpresentatie van
Leven met euthanasie
Donderdag 17 juni 2021
van 19.00 tot maximaal 20.30 uur
- Welkom en opening
- Mevrouw Margriet van der Kooi - geestelijk verzorger / hart- en zielzorg
- De heer Chris Beekman - auteur (blz 12)
- Mevrouw Susanne Brom - auteur (bladzijde 98)
- De heer Job Cohen – voorzitter Raad van Toezicht NVVE
- De heer Mattijs Numans - hoogleraar huisartsgeneeskunde
- Afsluiting
Theo Boer, Stef Groenewoud en Wouter de Jonge, 4 juni 2021
Theo Boer, Stef Groenewoud en Wouter de Jonge, 4 juni 2021
Koper, wat koopt u?
Uitvaartondernemer Wouter de Jonge laat zich kennen in aansprekend boekje ‘Koper’
“Afscheid nemen is geen klusje dat je er even tussendoor doet”. “Als blikken konden doden, had deze familie volgende week weer een uitvaart”. “De aangetrouwden moeten zich op de achtergrond houden en uitsluitend de partner steunen”. Zomaar wat uitspraken van de Oegstgeester uitvaartondernemer Wouter de Jonge in zijn nieuwste, zeer lezenswaardige boekje ‘Koper’ dat vanaf deze week in de Rijnlandse Boekhandel te koop is.
Het eerste zaadje voor het bundeltje, dat een echt familie-product is geworden, werd geplant begin vorig jaar, toen de onderneming van De Jonge, Attendo Uitvaartzorg, 12,5 jaar bestond. Dat was één van de redenen om het ‘Koper’ te noemen. “Gelukkig heeft het proces een klein jaar geduurd, want nu heeft de lezer iets heel moois en teers en dierbaars in handen”, laat de sympathieke ondernemer weten. Hij geeft daarbij aan dat er niets van de verhalen, die overigens opgetekend zijn door zijn schoonzus Gery Bruins, verzonnen is. Dat maakt de bundel voor hem teer en dierbaar. “Rouw is ook rauw en rouw is gevoelig, vooral bij het aanraken.”
In de twaalf korte verhalen stelt De Jonge zichzelf behoorlijk kwetsbaar op, wat het geheel zeer boeiend maakt. Moeilijk? “Nee, de tijd dat ik me schaamde voor m’n emoties ligt ver achter me.” Bovendien is ‘Wouter altijd Wouter’. “Als persoon Wouter sta ik niet ‘aan’ of ‘uit’, net zomin als uitvaartondernemer Wouter. Ik ben.”
Wouter de Jonge stapte ooit van de internationale verhuisbranche over naar de uitvaartbranche. “Van de kubieke meters naar werken op de vierkante millimeter”, zegt hij er zelf over. Het legde de basis voor zijn vermogen om mensen te begeleiden op cruciale momenten. “Ik geloof dat langer stilstaan bij belangrijke momenten in het leven steeds noodzakelijker wordt.”
‘Koper’, dat in eigen beheer is uitgegeven, is voor 7,50 euro te koop in de Rijnlandse Boekhandel. Een deel van de opbrengst komt ten goede aan het verder renoveren van Dorpscentrum Oegstgeest. Reden te meer om het kleinood aan te schaffen. Wellicht dat veel lezers na het lezen tot dezelfde conclusie komen als De Jonge. “Ik ben nog meer van het Leven gaan houden.”
Digitale (voor- en) nazorg
Er zijn mensen - echt waar - die niet alleen zeer geordend zijn, maar ook heel goed hebben nagedacht over de zakelijke en administratieve gevolgen van hun eigen overlijden. En niet alleen nagedacht, maar juist ook van alles in kaart gebracht om hun geliefde(n) te helpen zoeken+vinden in de administratie, los van de mondelinge toelichting die ze wellicht bij leven al geven.
Mijn schatting is dat er niet heel veel heel geordende administraties zijn, en dat is misschien ook niet zo heel erg. Maar het wordt vervelend als de familie weet dat 'die gegevens' hier staan, maar......ze kunnen er niet bij. Pincodes, gebruikersnamen, toestelcode's, wachtwoorden, gewijzigde wachtwoorden, social media. Herkent u dat? Voor al die gevallen is de kans heel groot dat www.digitalenazorg.nl u kan helpen. Ook nu al, als uw telefoon waterschade heeft, of als een deel van uw bestanden 'weg' zijn, of als u (bijvoorbeeld) cassette- of videobanden wilt digitaliseren.
Mijn schatting is dat er niet heel veel heel geordende administraties zijn, en dat is misschien ook niet zo heel erg. Maar het wordt vervelend als de familie weet dat 'die gegevens' hier staan, maar......ze kunnen er niet bij. Pincodes, gebruikersnamen, toestelcode's, wachtwoorden, gewijzigde wachtwoorden, social media. Herkent u dat? Voor al die gevallen is de kans heel groot dat www.digitalenazorg.nl u kan helpen. Ook nu al, als uw telefoon waterschade heeft, of als een deel van uw bestanden 'weg' zijn, of als u (bijvoorbeeld) cassette- of videobanden wilt digitaliseren.
Hoe overleef ik de feestdagen?
Cursus: Hoe overleef ik de feestdagen
Stel het is eerste kerstdag. Een vrouw, die pas haar man heeft verloren, is bij haar kinderen uitgenodigd. Ze wil liever niet, maar voor hen gaat ze toch. Tijdens het eten doet ze alsof ze vrolijk is. Als ze weer thuis is afgezet, draait ze de sleutel in het slot en stapt de donkere hal in. Met een kapstok, waar alleen nog haar jassen hangen. In een huis zonder haar man.
In de decembermaand kan rouw juist dichtbij pijnlijk voelen, zegt uitvaartondernemer Wouter de Jonge van Attendo Uitvaartzorg in Oegstgeest. Hij spreekt op de bijeenkomst ‘Hoe overleef ik de feestdagen? ‘ op 17 december in het Nabestaandencafé op begraafplaats Rhijnhof. Hij wijst naar een bouwmarktfolder waarop met sierlijke letters staat ‘Lekker genieten met kerst’. “Het is een en al commercie, alles moet leuk en gezellig zijn. Constant die confrontatie is voor nabestaanden moeilijk.”
Rouwende mensen zijn volgens De Jonge veel gevoeliger voor die opgelegde gezelligheid. “Rouw is rauw. Het steekt diep. Heel diep. Het zit aan de andere kant van het emotionele spectrum.” Maar gevoelens tijdens deze dagen wegstoppen heeft geen zin. “Mensen zijn heel goed in een afweermechanisme opzetten. Dan denk je eerst: daar ben ik mooi vanaf. Maar dan komt de rouw op een onbewaakt moment als een boemerang terug. Zonder genade.”
Vaak kampen nabestaanden ook met schuldgevoelens tijdens de kerstperiode. Dat is niet nodig, meent De Jonge. “Het zijn gedachten als: ‘van mijn partner had ik hier niet zo mogen zitten’ of ‘ik mag niet vrolijk zijn’.” Hij vindt dat volwassenen soms wel een voorbeeld aan kinderen kunnen nemen, die veel sneller schakelen. “Die zijn even heel verdrietig om oma die dood is, maar het volgende moment zijn ze weer blij omdat ze een chocolaatje uit de boom mogen.”
Laat rouw er dus zijn, zegt De Jonge. Oók tijdens de feestdagen. Luister naar wat je echt wilt. Huil als je wilt huilen, maar als je je vrolijk voelt, laat dat dan ook toe. En voel je nergens toe verplicht. “Wil je thuisblijven? Blijf thuis. Je hoeft ook niet de hele avond bij familie te blijven, een uurtje kan ook.”
Hoe kunnen naasten de nabestaande met de feestdagen steunen? “Misschien had de vrouw in het voorbeeld wel graag een verhaal over haar man willen vertellen aan tafel. Zorg als familie of vrienden dat je daar voor openstaat. Oók als je het verhaal al twintig keer hebt gehoord. Het is kennelijk dat wat de rouwende nodig heeft.”
Als iemand dus liever thuisblijft, respecteer dat. Maar hoe weet je nou zeker of diegene dat echt wil? Misschien houdt een rouwende zichzelf wel voor de gek? Hoe iemand communiceert, verandert meestal niet tijdens een rouwproces, zegt De Jonge. Als een familielid altijd recht door zee is, dan is diegene dat tijdens een rouwproces vaak ook. Draait iemand normaal ook om de hete brei heen, dan weet je dat je daar tijdens het rouwen ook doorheen moet prikken.
‘s Avonds, ‘s ochtends, tijdens de feestdagen: rouw is altijd aanwezig. Maar het is, volgens De Jonge, een actief proces. Of beter gezegd, dat moet het zijn. “Ieder rouwproces is anders, je kunt je er niet op voorbereiden. Maar pak rouw aan. Kijk het in de ogen. Loop er niet voor weg. Ook niet tijdens de feestdagen. En blijf communiceren met je naasten over wat je wilt, waarbij je het eerst naar jezelf moet kijken.”
Lijkwade
Onder het hoofdje 'opbaarplank' stipte ik de wade al even aan. Samen met zo'n plank - of een mand - biedt de wade een duurzaam alternatief voor het gebruik van een kist.
Een wade - de officiële term is inderdaad lijkwade - is een grote, zachte en rechthoekige doek waarop uw dierbare ligt, op de plank of in de mand. Voor het materiaal en de kleur(stelling) van de wade zijn er veel keuzemogelijkheden. Het geheel is minder 'hard' en kan intiemer, eigener of passender zijn. Ook wel confronterender misschien. Het gebruik van een wade geeft ook de gelegenheid om de overledene in de loop van de dagen (tussen overlijden en uitvaart) steeds een beetje verder 'in doeken te wikkelen', wat het afscheidsproces kan helpen. Ik stel u graag voor aan het uitgebreide assortiment van het in 2000 begonnen bedrijf 'Wikkelgoed'.
Een wade - de officiële term is inderdaad lijkwade - is een grote, zachte en rechthoekige doek waarop uw dierbare ligt, op de plank of in de mand. Voor het materiaal en de kleur(stelling) van de wade zijn er veel keuzemogelijkheden. Het geheel is minder 'hard' en kan intiemer, eigener of passender zijn. Ook wel confronterender misschien. Het gebruik van een wade geeft ook de gelegenheid om de overledene in de loop van de dagen (tussen overlijden en uitvaart) steeds een beetje verder 'in doeken te wikkelen', wat het afscheidsproces kan helpen. Ik stel u graag voor aan het uitgebreide assortiment van het in 2000 begonnen bedrijf 'Wikkelgoed'.
Bloemen
Haast nooit zien we een kist zònder bloemen erop. Ook als er op de rouwkaart iets staat van ‘(liever) geen bloemen’, dan zal de familie toch zelf meestal voor deze decoratie zorgen. En daarin ligt wel een sleutel: bloemen zijn een versiering. Sommigen versieren het leven – en de herinnering daaraan – graag alleen met woorden, anderen met beelden (foto’s, film, schilderijen) en weer anderen met bloemen, of met een combinatie. De hoeveelheid bloemen bij een uitvaart kan ook heel goed iets zeggen over de betrokkenheid, of dienen als blijk van waardering of misschien wel van schuldbekentenissen.
Er is nog meer: bloemen kunnen ook heel bewust een verbinding aangeven met de overleden dierbare, als ze helemaal bij hem of haar passen qua kleur of lievelingsbloem. En dat geeft een sterke extra lading.
En we kunnen nog een stap ‘verder’ als we bloemen gebruiken in een ritueel. Iedereen neemt een bloem mee naar het afscheid, zet die bij binnenkomst in een vaas en die grote boeketten komen dan naast de kist te staan, zodat iedereen als het ware dichtbij is. Of : iedereen pakt aan het einde – in de zaal of aan het graf – een bloem en legt die op de kist, als teken van (laatste) groet. Waar tot de eeuwwisseling ongeveer de aard en omvang en route van bloemen ook vast lag, hebben we nu veel alternatieven, waardoor bloemen nòg meer kunnen spreken…
Er is nog meer: bloemen kunnen ook heel bewust een verbinding aangeven met de overleden dierbare, als ze helemaal bij hem of haar passen qua kleur of lievelingsbloem. En dat geeft een sterke extra lading.
En we kunnen nog een stap ‘verder’ als we bloemen gebruiken in een ritueel. Iedereen neemt een bloem mee naar het afscheid, zet die bij binnenkomst in een vaas en die grote boeketten komen dan naast de kist te staan, zodat iedereen als het ware dichtbij is. Of : iedereen pakt aan het einde – in de zaal of aan het graf – een bloem en legt die op de kist, als teken van (laatste) groet. Waar tot de eeuwwisseling ongeveer de aard en omvang en route van bloemen ook vast lag, hebben we nu veel alternatieven, waardoor bloemen nòg meer kunnen spreken…
Rouwfotografie
Als uitvaartleider bespreek ik de uitvaart van de net overleden dierbare haast altijd met meerdere personen; partner, kinderen, ouders, soms bijgestaan door (schoon)familie of naaste vriend. De (uiteindelijke) beslissingen worden meestal genomen door een klein groepje van twee of drie mensen. Het is mìjn kunst om de vragen in de goede volgorde te stellen, en ook niet allemaal op de eerste dag. Ik merk vrij snel een grondhouding van ja of nee en dan vragen de gevolgen van de keuze meer aandacht dan de keuze zelf (bijvoorbeeld: als wij derden afscheid willen laten nemen, is het mooi als de kist nog open is en daar moeten we dan wel rekening mee houden. Of: als de kinderen de kist begeleiden kunnen ze niet tegelijkertijd bij hun eigen kinderen zijn.).
Bij andere vragen sta ik wat nadrukkelijker stil en één daarvan is 'Willen jullie dat er foto’s gemaakt worden?'. Voor mij is dat een zeer wezenlijke vraag, die een zorgvuldige afweging verdient. Niet zelden hoor ik een direkt 'nee' en ik denk dat dat komt omdat de mensen heel snel bij zichzelf de vergelijking trekken met een externe en veel geld kostende trouwfotograaf. Maar dat is mijn bedoeling helemaal niet. De rouwfotograaf – een vak apart en hulde voor die beroepsgroep!! - maakt inderdaad een bijzondere foto- of film-reportage, maar het mag en kan ook eenvoudiger.
Nee is namelijk nee en dan zijn ze er niet en de herinnering vervaagt, met een onvoorspelbare snelheid. Een foto roept een herinnering op, die veel groter is dan het beeld zelf. Foto’s zijn ook mooie hulpmiddelen bij het voeren van een gesprek of bij het verslag doen van een gebeurtenis. Op de dag van de uitvaart dient de fotograaf – nog meer dan de uitvaartleider – onzichtbaar en onhoorbaar aanwezig te zijn, op de juiste plaats en op de juiste tijd. Enige ervaring is dan wel van belang, net zoals het besef dat de fotograaf die dag fotograaf is en zich dus niet tegelijk als familielid kan gedragen. Ook gesterkt door alle ervaringen achteraf: het zal u duidelijk zijn dat ik een groot voorstander ben van een rouwfotograaf, die duidelijke instructies krijgt en voor dertig mooie foto’s zomaar honderd plaatjes schiet.
Bij andere vragen sta ik wat nadrukkelijker stil en één daarvan is 'Willen jullie dat er foto’s gemaakt worden?'. Voor mij is dat een zeer wezenlijke vraag, die een zorgvuldige afweging verdient. Niet zelden hoor ik een direkt 'nee' en ik denk dat dat komt omdat de mensen heel snel bij zichzelf de vergelijking trekken met een externe en veel geld kostende trouwfotograaf. Maar dat is mijn bedoeling helemaal niet. De rouwfotograaf – een vak apart en hulde voor die beroepsgroep!! - maakt inderdaad een bijzondere foto- of film-reportage, maar het mag en kan ook eenvoudiger.
Nee is namelijk nee en dan zijn ze er niet en de herinnering vervaagt, met een onvoorspelbare snelheid. Een foto roept een herinnering op, die veel groter is dan het beeld zelf. Foto’s zijn ook mooie hulpmiddelen bij het voeren van een gesprek of bij het verslag doen van een gebeurtenis. Op de dag van de uitvaart dient de fotograaf – nog meer dan de uitvaartleider – onzichtbaar en onhoorbaar aanwezig te zijn, op de juiste plaats en op de juiste tijd. Enige ervaring is dan wel van belang, net zoals het besef dat de fotograaf die dag fotograaf is en zich dus niet tegelijk als familielid kan gedragen. Ook gesterkt door alle ervaringen achteraf: het zal u duidelijk zijn dat ik een groot voorstander ben van een rouwfotograaf, die duidelijke instructies krijgt en voor dertig mooie foto’s zomaar honderd plaatjes schiet.
Terugblik op mijn tweede jubileum
Nu het zand wat is gezakt wil ik de lezers graag laten weten dat het - zeker voor mij! - een hele, hele mooie middag was. Heel kort gezegd: het klopte allemaal.
De onderdelen sloten naadloos op elkaar aan en er hing (dus) ook een hele goede sfeer. Steffen oefende met ons heel ontspannen om op verschillende manieren naar hele verschillende foto's te kijken en dat was meteen de brug naar het toneelstuk, waarnaar de bijna volle zaal ademloos luisterde en keek en bijna mee-leefde. De nabespreking - o, wat goed dat die er was - benadrukte de realiteitszin van de boodschap: in het land van rouw kent niemand de weg. En dus kunnen en zullen er hele 'rare' dingen met je gebeuren. Bijvoorbeeld dat je na anderhalf jaar nu voor het eerst kan huilen.... Laat maar toe, die emoties, en: praat!! Live klezmer-muziek tussendoor is een zeer passend genre (dank, Jannette, Hanne en Tjerk!) en het was ook goed om na aandacht voor het hoofd en het hart, die voor de maag niet te vergeten, voordat we weer de wereld in gaan.
Op naar de twintig!!
De onderdelen sloten naadloos op elkaar aan en er hing (dus) ook een hele goede sfeer. Steffen oefende met ons heel ontspannen om op verschillende manieren naar hele verschillende foto's te kijken en dat was meteen de brug naar het toneelstuk, waarnaar de bijna volle zaal ademloos luisterde en keek en bijna mee-leefde. De nabespreking - o, wat goed dat die er was - benadrukte de realiteitszin van de boodschap: in het land van rouw kent niemand de weg. En dus kunnen en zullen er hele 'rare' dingen met je gebeuren. Bijvoorbeeld dat je na anderhalf jaar nu voor het eerst kan huilen.... Laat maar toe, die emoties, en: praat!! Live klezmer-muziek tussendoor is een zeer passend genre (dank, Jannette, Hanne en Tjerk!) en het was ook goed om na aandacht voor het hoofd en het hart, die voor de maag niet te vergeten, voordat we weer de wereld in gaan.
Op naar de twintig!!
Tweede jubileum
Deze zomer zet ik mij met Attendo Uitvaartzorg tien jaar in voor een goed afscheid en aandacht voor rouw.
Graag wil ik op een bijzondere manier stilstaan bij dit jubileum en ik zet jullie namelijk in beweging. Op zondag 18 september wordt na een korte inleiding over fotografie, een kwetsbaar en humoristisch toneelstuk opgevoerd in het Dorpscentrum getiteld ‘Dan neem je toch gewoon een hond.’ (zie ook www.dekunstvanhetrouwen.nl).
Ik heb het toneelstuk nu drie keer gezien en ik ben telkens weer diep onder de indruk. Deze ervaring wil ik graag delen met de mensen die ik in de afgelopen jaren heb ontmoet, en met inwoners van Oegstgeest die daar belangstelling voor hebben.
Ik gun iedereen een andere/nieuwe/betere kijk op rouwen. Zelf heb ik aversie tegen het woord rouwverwerking. Rouw is niet iets dat je verwerkt. Rouw is iets dat je verweeft in je verdere leven. De dood van een geliefde is een feit, is onontkoombaar. Maar je hebt wel – soms een beetje - grip op de manier hoe je daarmee omgaat.
Rouwenden hebben een grotere kans om te vereenzamen en om vast te komen zitten. Ik ben me ervan bewust dat rouwen een complexe aangelegenheid is. Ik gun het mensen zó dat ze, waar mogelijk, in die moeilijke tijd in beweging komen en blijven, letterlijk en figuurlijk. Dat is één van de redenen dat ik dit mooie toneelstuk naar Oegstgeest laat komen.
Dat het een hele kunst is om na het overlijden van een geliefde weer in beweging te komen, besef ik me terdege. Vaak helpt de omgeving daar ook niet bij, en daar speelt het toneelstuk op een mooie manier op in.
Er zijn nog wat plaatsen voor mensen die belangstelling hebben of over rouw willen nadenken in de moeilijke tijd na het overlijden van een geliefde. Graag vooraf aanmelden op wouter@attendouitvaartzorg.nl of op 071 565 1577, dan krijgt u ook nadere details.
Graag wil ik op een bijzondere manier stilstaan bij dit jubileum en ik zet jullie namelijk in beweging. Op zondag 18 september wordt na een korte inleiding over fotografie, een kwetsbaar en humoristisch toneelstuk opgevoerd in het Dorpscentrum getiteld ‘Dan neem je toch gewoon een hond.’ (zie ook www.dekunstvanhetrouwen.nl).
Ik heb het toneelstuk nu drie keer gezien en ik ben telkens weer diep onder de indruk. Deze ervaring wil ik graag delen met de mensen die ik in de afgelopen jaren heb ontmoet, en met inwoners van Oegstgeest die daar belangstelling voor hebben.
Ik gun iedereen een andere/nieuwe/betere kijk op rouwen. Zelf heb ik aversie tegen het woord rouwverwerking. Rouw is niet iets dat je verwerkt. Rouw is iets dat je verweeft in je verdere leven. De dood van een geliefde is een feit, is onontkoombaar. Maar je hebt wel – soms een beetje - grip op de manier hoe je daarmee omgaat.
Rouwenden hebben een grotere kans om te vereenzamen en om vast te komen zitten. Ik ben me ervan bewust dat rouwen een complexe aangelegenheid is. Ik gun het mensen zó dat ze, waar mogelijk, in die moeilijke tijd in beweging komen en blijven, letterlijk en figuurlijk. Dat is één van de redenen dat ik dit mooie toneelstuk naar Oegstgeest laat komen.
Dat het een hele kunst is om na het overlijden van een geliefde weer in beweging te komen, besef ik me terdege. Vaak helpt de omgeving daar ook niet bij, en daar speelt het toneelstuk op een mooie manier op in.
Er zijn nog wat plaatsen voor mensen die belangstelling hebben of over rouw willen nadenken in de moeilijke tijd na het overlijden van een geliefde. Graag vooraf aanmelden op wouter@attendouitvaartzorg.nl of op 071 565 1577, dan krijgt u ook nadere details.
Ritueelbegeleider
Een niet-religueuze uitvaartplechtigheid bestaat veelal uit een afwisseling van muziek en gesproken woord, aangevuld met bijvoorbeeld kaarsen branden of bloemen leggen. Daar hoeft helemaal niets mis mee te zijn. Mijn vraag is of families daarmee niet ongemerkt voorbijgaan aan de fundamenten van een afscheidssamenkomst. Is er nog iets buiten de mens? Is er meer dan dit leven? Wat is onze dieptedimensie? Kerkdiensten reflecteren van nature op deze vragen en kerkmensen herschrijven vanuit dat soort vragen het leven en geloof van hun dierbaren.
Een ritueelbegeleider kan heel goed invulling geven aan een niet-kerkelijk en waardig afscheid. Hij of zij besteedt aandacht aan de overledene op basis van drie elementen: omkijken, stilstaan, verdergaan. Omkijken op het leven, liefst met rituelen en symbolen die onuitgesproken gevoelens en emoties verwoorden. Stilstaan bij de dood en de daarbij opkomende gevoelens van bijvoorbeeld verdriet, boosheid, ontreddering of juist berusting. En (pas) daarna komt er ruimte voor het verdergaan, met troost en hoop. Alle twee vormen - de religieuze èn de niet-religieuze - vragen bijtijds om bewustwording, moed, kracht en inzet om tot een mooi en eigen afscheid te komen. En daar werk ik met liefde aan mee.
Een ritueelbegeleider kan heel goed invulling geven aan een niet-kerkelijk en waardig afscheid. Hij of zij besteedt aandacht aan de overledene op basis van drie elementen: omkijken, stilstaan, verdergaan. Omkijken op het leven, liefst met rituelen en symbolen die onuitgesproken gevoelens en emoties verwoorden. Stilstaan bij de dood en de daarbij opkomende gevoelens van bijvoorbeeld verdriet, boosheid, ontreddering of juist berusting. En (pas) daarna komt er ruimte voor het verdergaan, met troost en hoop. Alle twee vormen - de religieuze èn de niet-religieuze - vragen bijtijds om bewustwording, moed, kracht en inzet om tot een mooi en eigen afscheid te komen. En daar werk ik met liefde aan mee.
Leven met zelfdoding
In december 2013 eindigde het nieuwsitem ‘Zelf-leven’ op deze website met “We verwachten dat het boek in het voorjaar van 2014 in de boekhandel ligt.” En dat doet het vanaf eind april 2014!!!
In een goed half jaar is het tot stand gekomen en dat ervaar ik als zeer bijzonder. Alle betrokkenen waren er natuurlijk al en iedereen had al zijn eigen ambitie, vaardigheden en geschiedenis, maar we hadden nog geen verbinding met elkaar. En zeker niet hierover. Het was en voelde alsof alles meteen bij elkaar paste, na dat eerste telefoontje. Twee zeer gedreven en van elkaar verschillende mensen, die opeens warm lopen voor iets teers en kostbaars.
Want dat is dit boek wel geworden - teer en kostbaar - , omdat het onderwerp de briefschrijvers zò na aan het hart ligt. Als je dat niet zelf van nabij hebt meegemaakt, moet je volstaan met je eigen inbeelding, die per definitie tekortschiet. En uit die gevoeligheid komt ook de waarde van dit boek voort. Juist omdat zelfdoding nog een T-woord is (van taboe, eng, akelig, fout, verkeerd) hebben zij die ermee te maken krijgen ook dààr nog last van : zij zijn als het ware melaats. Mensen lopen – ook letterlijk, zo lezen we meerdere keren – met een boog om je heen en zwijgen de gebeurtenis èn de dode dood.
In dit boek gebeurt dat niet, integendeel. De door zelfdoding overleden naaste heeft hier een naam en zijn of haar familielid krijgt uitgebreid de gelegenheid om aan de eigen gevoelens en ervaringen woorden te geven. Om aan de wereld te vertellen hoe verdrietig en wanhopig en woedend je kan zijn. En hoe er (weer) sprake kan komen van begrip, respect, hoop. En van liefde. Daarmee is dit boek zo kostbaar geworden. De briefschrijvers hebben – eindelijk? – een breder platform om zich te uiten. De daad zelf en de schrijvers krijgen erkenning. De lezers verdienen herkenning. En het helpt ons allemaal in onze verdere verkenning. In het omgaan met onze medemens.
In een goed half jaar is het tot stand gekomen en dat ervaar ik als zeer bijzonder. Alle betrokkenen waren er natuurlijk al en iedereen had al zijn eigen ambitie, vaardigheden en geschiedenis, maar we hadden nog geen verbinding met elkaar. En zeker niet hierover. Het was en voelde alsof alles meteen bij elkaar paste, na dat eerste telefoontje. Twee zeer gedreven en van elkaar verschillende mensen, die opeens warm lopen voor iets teers en kostbaars.
Want dat is dit boek wel geworden - teer en kostbaar - , omdat het onderwerp de briefschrijvers zò na aan het hart ligt. Als je dat niet zelf van nabij hebt meegemaakt, moet je volstaan met je eigen inbeelding, die per definitie tekortschiet. En uit die gevoeligheid komt ook de waarde van dit boek voort. Juist omdat zelfdoding nog een T-woord is (van taboe, eng, akelig, fout, verkeerd) hebben zij die ermee te maken krijgen ook dààr nog last van : zij zijn als het ware melaats. Mensen lopen – ook letterlijk, zo lezen we meerdere keren – met een boog om je heen en zwijgen de gebeurtenis èn de dode dood.
In dit boek gebeurt dat niet, integendeel. De door zelfdoding overleden naaste heeft hier een naam en zijn of haar familielid krijgt uitgebreid de gelegenheid om aan de eigen gevoelens en ervaringen woorden te geven. Om aan de wereld te vertellen hoe verdrietig en wanhopig en woedend je kan zijn. En hoe er (weer) sprake kan komen van begrip, respect, hoop. En van liefde. Daarmee is dit boek zo kostbaar geworden. De briefschrijvers hebben – eindelijk? – een breder platform om zich te uiten. De daad zelf en de schrijvers krijgen erkenning. De lezers verdienen herkenning. En het helpt ons allemaal in onze verdere verkenning. In het omgaan met onze medemens.
Kist decoreren
Het moment dat u een kist moet kiezen voor een dierbare kan zich zo maar aandienen.
U hoeft zich niet te beperken tot de vragen over materiaal of kleur. Overweeg bijvoorbeeld om de kist te decoreren met passende herinneringen.
Ik kan u daarbij helpen. In ons kennismakingsgesprek kiezen we het thema en vervolgens haal ik de daarbij horende materialen. Het decoreren zelf van de – ongelakte - kist kan in mijn atelier of op een door u gekozen andere plek, al of niet met kinderen en met maximaal 8 personen, leert de ervaring.
En wat zie je dan gebeuren? Voor de kok hebben we een kist beplakt met zijn favoriete recepten en allerlei kookgerei. Voor de dichteres beschreven we haar kist met dichtregels en voor de jonge vader schilderden we tal van liefdesuitingen en karaktereigenschappen.
En wat deed het met de makers? Die waren trots op hun werk en ze voelden zich sterk verbonden in hun rauwe rouw.
Hoe komt u met mij in contact?
Via onderstaande gegevens of Attendo Uitvaartzorg
Hester Scheltens-van Schie
telefoon 071 523 7617
U hoeft zich niet te beperken tot de vragen over materiaal of kleur. Overweeg bijvoorbeeld om de kist te decoreren met passende herinneringen.
Ik kan u daarbij helpen. In ons kennismakingsgesprek kiezen we het thema en vervolgens haal ik de daarbij horende materialen. Het decoreren zelf van de – ongelakte - kist kan in mijn atelier of op een door u gekozen andere plek, al of niet met kinderen en met maximaal 8 personen, leert de ervaring.
En wat zie je dan gebeuren? Voor de kok hebben we een kist beplakt met zijn favoriete recepten en allerlei kookgerei. Voor de dichteres beschreven we haar kist met dichtregels en voor de jonge vader schilderden we tal van liefdesuitingen en karaktereigenschappen.
En wat deed het met de makers? Die waren trots op hun werk en ze voelden zich sterk verbonden in hun rauwe rouw.
Hoe komt u met mij in contact?
Via onderstaande gegevens of Attendo Uitvaartzorg
Hester Scheltens-van Schie
telefoon 071 523 7617
Zelf-leven
Dit is de werktitel van een nieuw boek waarbij ik in september betrokken werd als een van de twee samenstellers. Het heeft een heftig thema, namelijk ‘zelfdoding’ en ik werk er met veel overtuiging graag en hard aan mee. Voor dit boek schrijven 60 mensen – die ooit iemand nabij zijn verloren door zelfdoding – een brief van 2 A4-tjes aan een onbekende die dat recent is overkomen om te vertellen hoe het verlies met het leven-nu is verweven. De briefschrijvers zijn de deskundigen op dit gebied, omdat ze het van dichtbij hebben meegemaakt. Daarmee wordt het een boek voor lezers die het hebben meegemaakt. Om te laten ervaren dat ze niet alleen zijn, om gevoelens te herkennen en zich daarmee erkend te voelen. Maar ook zien wij het boek van grote waarde voor professionals, omdat het niet om theorie gaat, maar om het leven van nu.
Medio november zijn wij daadwerkelijk mensen gaan uitnodigen en al binnen twee weken hebben zich vijftig potentiële briefschrijvers gemeld. Zowel Jolien van der Kooij als ik ervaren dat als een zeer duidelijk teken: blijkbaar is er een grote behoefte om dit zeer gevoelige onderwerp een podium te geven. We verwachten dat het boek in het voorjaar van 2014 in de boekhandel ligt.
Medio november zijn wij daadwerkelijk mensen gaan uitnodigen en al binnen twee weken hebben zich vijftig potentiële briefschrijvers gemeld. Zowel Jolien van der Kooij als ik ervaren dat als een zeer duidelijk teken: blijkbaar is er een grote behoefte om dit zeer gevoelige onderwerp een podium te geven. We verwachten dat het boek in het voorjaar van 2014 in de boekhandel ligt.
Loopkoets
U herkent dit vast : er komt een grijze of zwarte rouwauto zachtjes de straat inrijden en plotseling verandert er van alles: mensen blijven staan of lopen juist snel door. Buren snellen voor het raam, aan de overkant bewegen gordijnen en bij een paar huizen verderop moet zonodig het stoepje worden geveegd. In werkelijkheid wordt een bewoner thuisgebracht na overlijden in het ziekenhuis. Er heerst meteen een bijna serene sfeer in de straat. Niet gek, het is ook een wezenlijke verandering.
De volgende dagen kan er van alles gebeuren wat meer of minder opvalt en het leeft toe naar een hoogte (lees: diepte-)punt : het definitieve vertrek uit de woning als begin van de uitvaart. Haast altijd in een kist en haast altijd in een zwarte of grijze rouwauto. Maar dat hoeft niet, niets of niemand die dat voorschrijft anders dan onze eigen gewoonte. Onder het kopje 'beelden' ziet u verschillende uitingen van 'de laatste gang' en die van deze zomer paste helemaal bij Joke: geen auto en geen standaard kist. Zoals zij zachtjes dit leven verliet, begeleidden familie en vrienden haar zachtjes lopend door het dorp naar haar levensviering.
Een prachtige week was het, onder het begrip "all is well".
De volgende dagen kan er van alles gebeuren wat meer of minder opvalt en het leeft toe naar een hoogte (lees: diepte-)punt : het definitieve vertrek uit de woning als begin van de uitvaart. Haast altijd in een kist en haast altijd in een zwarte of grijze rouwauto. Maar dat hoeft niet, niets of niemand die dat voorschrijft anders dan onze eigen gewoonte. Onder het kopje 'beelden' ziet u verschillende uitingen van 'de laatste gang' en die van deze zomer paste helemaal bij Joke: geen auto en geen standaard kist. Zoals zij zachtjes dit leven verliet, begeleidden familie en vrienden haar zachtjes lopend door het dorp naar haar levensviering.
Een prachtige week was het, onder het begrip "all is well".
Eerste lustrum
Wat doe je wel of juist niet als je eigen uitvaartonderneming vijf jaar bestaat?
Die vraag heeft me lang bezig gehouden en ook de weg naar het antwoord was een mooie. Heel bewust heb ik gekozen voor een middag voor alle direkt betrokkenen uit alle voorgaande jaren. Er was dus een oceaan van verdriet en gevoelens en ervaring bij elkaar en het werd een diepe, intense, intensieve, volle en afwisselende bijeenkomst rond (de) vier rouwtaken:
ERKENNEN van wat er gebeurd is, HERKENNEN van het daarbij horende gevoel, VERKENNEN van het leven zonder jou, en VERBINDEN met de omgeving.
De Oegstgeest Courant schreef er het volgende over.
Die vraag heeft me lang bezig gehouden en ook de weg naar het antwoord was een mooie. Heel bewust heb ik gekozen voor een middag voor alle direkt betrokkenen uit alle voorgaande jaren. Er was dus een oceaan van verdriet en gevoelens en ervaring bij elkaar en het werd een diepe, intense, intensieve, volle en afwisselende bijeenkomst rond (de) vier rouwtaken:
ERKENNEN van wat er gebeurd is, HERKENNEN van het daarbij horende gevoel, VERKENNEN van het leven zonder jou, en VERBINDEN met de omgeving.
De Oegstgeest Courant schreef er het volgende over.
Uitbreiding begraafplaats Groene Kerk
10 jaar na de eerste concrete stappen tot samenwerking tussen de burgelijke gemeente van Oegstgeest en de Protestantse Gemeente te Oegstgeest is vrijdag 25 november 2011 de uitbreiding van de begraafplaats Groene Kerk feestelijk geopend. Zoals u ziet is er nu een einde gekomen aan de lange periode van onzekerheid of 'er wel plaats was' om te begraven.
Opbaarplank
Het is niet raar als iedereen bij een uitvaart er van uitgaat dat de overledene in een kist ligt. Gewoon, omdat wij niet anders gewend zijn. Maar het hoèft niet. De enige wet waarmee we te maken hebben is die op de lijkbezorging en daarin is nergens sprake van een kist. Wèl van een omhulsel. En dat omhulsel is al heel vroeg 'een kist' geworden, al of niet van massief hout, al of niet bewerkt of beschilderd. Ooit van een lijkwade gehoord? Die van Turijn misschien? Nu nog zijn er mensen die daar heel bewust voor kiezen, omdat ze dat zo vinden passen bij hun dierbare.
Als de overledene op een opbaarplank thuis ligt, is de 'afstand' nòg kleiner, is de weg van afscheid nemen nòg intiemer, is de overledene dichterbij. En op de dag van de uitvaart kan diezelfde plank - wat niet zomaar een kale plank is, maar een prachtig bewerkte en een met opstaande randen van ongeveer 10 centimeter hoog - als kist gebruikt worden, als het lichaam maar goed omhuld is. En... de voorbereiding op het daadwerkelijk cremeren of begraven vraagt extra aandacht!
Als de overledene op een opbaarplank thuis ligt, is de 'afstand' nòg kleiner, is de weg van afscheid nemen nòg intiemer, is de overledene dichterbij. En op de dag van de uitvaart kan diezelfde plank - wat niet zomaar een kale plank is, maar een prachtig bewerkte en een met opstaande randen van ongeveer 10 centimeter hoog - als kist gebruikt worden, als het lichaam maar goed omhuld is. En... de voorbereiding op het daadwerkelijk cremeren of begraven vraagt extra aandacht!
Begin zonder eind
Ons leven is toch een bijzonder fenomeen: met elkaar weten we heel, heel erg veel, maar ook een heleboel nog niet. We kunnen van alles, maar lang niet alles. We voelen ons nu eens heel wat en dan weer weten we ons geen raad. Bijvoorbeeld na het overlijden van een dierbare, als de direkte belangstelling en mee-levens zijn afgenomen en de mensen om je heen weer in hun eigen ritme zitten. De mist is een beetje opgetrokken en dan pas wordt helder hoe leeg en groot die lege plek is. Wat kan het mooi en bijzonder zijn om juist dàn aan een herdenkingsbijeenkomst te werken, bijvoorbeeld precies één jaar na dato. Rouwen kent wel een begin, maar geen einde...
Verzekeren?
Financiële rugdekking om de kosten van een uitvaart te betalen is geen nieuw onderwerp. Uitvaartverzekeringen zijn er al wel 100 jaar, hoewel ze toen heel duidelijk begrafenisverzekering heetten, met een maandpremie van één of anderhalve cent....En de keuze tussen natura (diensten) en kapitaal (geld) is ook al heel oud. De een dekt veel (financiële) risico's af en zal dan ook kiezen voor een uitvaartpolis, de ander maakt de overweging "kan ik de geldelijke gevolgen zelf betalen" en maakt dan de keuze voor sparen of verzekeren. In dit stukje wil ik graag de vinger leggen bij weloverwogen keuzes na goede voorlichting. Ga de vragen niet uit de weg, schuif ze niet steeds vooruit en vooral : weet goed waarvoor u kiest, vergelijk appels met appels en lees de kleine lettertjes. En als u goede en betrouwbare raad wil, kijk bijvoorbeeld op begrafenispolissen.nl
Balsemen
In 2007 verscheen in de Themareeks het zeer informatieve boekje "balsemen, thanatopraxie & koelen" met als ondertitel "historie, praktische toepassingen en alternatieve methoden". Hoogstwaarschijnlijk zal met de (nu zeer) aanstaande wijziging van de Wet op de Lijkbezorging thanatopraxie worden toegestaan in Nederland. Netjes verzorgen en koelen is de meest ingeburgerde manier om het lichaam van een overledene tijdelijk toonbaar te houden. Dat komt het rouwen zeer ten goede. Balsemen heeft hetzelfde voor, maar dan voor een hele lange tijd (en het is in Nederland alleen voorbehouden aan leden van het Koninklijk Huis). Thanatopraxie zou je kunnen omschrijven als 'balsemen voor kortere tijd', met de bedoeling het laatste beeld van iemand te optimaliseren. Wij zijn daar geen voorstander van; de ingreep is sterk gericht op de nabestaanden en minder op (het lichaam van) de overledene. Wij zijn zeer sterk voor een intense en intensieve afscheidsweek, met onze dierbare dichtbij ons en met weinig handelingen aan het lichaam. Wij zijn heel blij met de mensen van Forma Memoria, die met zeer eenvoudige middelen het gezicht en de handen zò kunnen verzorgen, dat u uw overledene die dagen goed kunt zien. Uitzonderingen uitgesloten, omdat niemand (vooraf) enige garantie kan geven.
Netwerken
Bestaat dat ook in de uitvaartbranche, netwerken? Ja natuurlijk! Het werkt misschien nèt iets anders als in andere omgevingen. Elkaar informeren en inspireren heeft voor mij heel veel waarde. En dat doe ik in het Netwerk Uitvaartvernieuwers en bij Anoubis en in mijn intervisie-groepje. Netwerken is ook 'er zijn' voor de ander, zien en gezien worden. En dat lukt bijvoorbeeld heel goed in het Platform voor Oegstgeester Ondernemers. Een heel persoonlijke vorm van reclame maken, dat mensen weten dat je er bent en wie je bent. En netwerken is ook relaties onderhouden en je website onderhouden. Een kwestie dus van netjes werken Ik ga mijn leven op dit punt beteren.
Rouwkost
In het begin van de negentiger jaren kwam de uitvaartvernieuwing op gang. Het hoefde allemaal niet meer zoals onze vaderen gewend waren. Bijna alles werd bespreekbaar en komt nu ook voor. De persoonlijke uitvaart krijgt de inhoud en vorm waarin de familie zich meer en meer herkent.
Het zou mij niet verbazen als het herdenkingsboekje - zie het vorige stukje - juist nu langzaam maar zeker opkomt. En zo ook het gezamenlijk extern eten op de dag van de uitvaart. Dat kan ook heel goed thuis, in de vertrouwde omgeving, opgediend door mensen die met aandacht, zorg en liefde voor u kookten. En ze kunnen dat ook doen in de dagen vòòr de uitvaart, als eten (maken) misschien het laatste is waar u aan denkt. Het is goed goed te eten in moeilijke tijden.
Het zou mij niet verbazen als het herdenkingsboekje - zie het vorige stukje - juist nu langzaam maar zeker opkomt. En zo ook het gezamenlijk extern eten op de dag van de uitvaart. Dat kan ook heel goed thuis, in de vertrouwde omgeving, opgediend door mensen die met aandacht, zorg en liefde voor u kookten. En ze kunnen dat ook doen in de dagen vòòr de uitvaart, als eten (maken) misschien het laatste is waar u aan denkt. Het is goed goed te eten in moeilijke tijden.
Herdenkingsboekje
Als u alle items van deze rubriek leest, merkt u dat het steeds over een los onderdeel van het geheel gaat. Dit keer stip ik iets nieuws (?) aan: het herdenkingsboekje. Misschien heeft u er nog nooit over gehoord, maar ze zijn er wel en ze kunnen heel waardevol zijn. Een boekje - het hoeft helemaal niet dik of luxe te zijn - over (het leven van) uw dierbare die u is ontvallen. Of over het gezin of zelfs familie, al of niet voorzien van foto's of documenten. De uitgave kunt u laten verschijnen op een speciale dag en u kunt er zelfs over denken om de dankbetuiging dan te laten vervallen. Aktief bezig zijn met iets moois verbreedt de horizon.
Liturgie
Zo heet een bladzijde of boekje waarin de volgorde staat van de verschillende onderdelen van een (kerk)dienst. Makkelijk voor de bezoekers omdat ze dan mee kunnen lezen en mee kunnen zingen èn omdat ze iets tastbaars mee naar huis kunnen nemen om aan anderen te laten zien of om later nog eens in terug te kijken. En voor degenen die de samenkomst beleggen: zij kunnen daarin handelingen of details duiden en uitleggen. Of een vertaling van een tekst opnemen.
Voorafgaand aan een crematie of begrafenis is er meestal een samenkomst. Het zou in mijn beleving mooi zijn als hier meer en meer zo'n boekje of bladzijde wordt uitgedeeld, als uiting van verbondenheid. Zo krijgt een gewoon stuk papier een diepere en blijvende waarde.
Voorafgaand aan een crematie of begrafenis is er meestal een samenkomst. Het zou in mijn beleving mooi zijn als hier meer en meer zo'n boekje of bladzijde wordt uitgedeeld, als uiting van verbondenheid. Zo krijgt een gewoon stuk papier een diepere en blijvende waarde.
Dankbetuiging
Het is bijna een vakterm, omdat we het in de spreektaal weinig tegenkomen. Maar rond een uitvaart weet iedereen meteen wat je bedoelt: het kaartje achteraf. Is dat nog wel in of gebruikelijk? Mijn ervaring van de laatste jaren is, dat ook hier sprake is van een - ik vind mooie - verschuiving. Niet meer een standaard kaartje met dito tekst netjes binnen 6 weken, maar een uiting uit het hart. En dat kan op heel veel verschillende manieren. Ook twee jaar na dato. Het markeert een fase in het hele rouwproces en dat heelt. Want rouwen is genezen.
Hoe ver is regionaal
De ontwikkeling van het bedrijf gaat zoals het gaat, en dat is mooi. De aard van mijn dienstverlening heeft wel een sterk locaal karakter, namelijk veelal in de woonplaats van de overledene. Maar dat hoeft niet te betekenen dat die woonplaats (in de buurt van) Oegstgeest is. Een vertrouwd gezicht of bekende naam of warme aanbeveling mag best van verderweg komen. Dat voordeel weegt blijkbaar ruim op tegen de wat grotere flexibiliteit of geringe (een paar procent?) meerkosten voor de familie. Ik ben in ieder geval in het hele land inzetbaar en ik voel me daar goed bij.
Op weg naar mijn uitvaartcodicil
"Leven groeit met denken over de dood."
Dat geldt ook voor mijn, jouw, uw eigen dood. Om u daarbij op weg te helpen heb ik een
12-stappenplan ontwikkeld, waarin alle deel-onderwerpen aan bod komen.
Voor zestig euro (excl reiskosten buiten de regio) stuur ik u die op en kom ik bij u voor een toelichting en uitwerking. U heeft dan uw eigen uitvaartcodicil. Als u een of meerdere dierbare(n) daarvan op de hoogte brengt, kunt u deze daarna in de kast leggen. Een geruststelling rijker.
Dat geldt ook voor mijn, jouw, uw eigen dood. Om u daarbij op weg te helpen heb ik een
12-stappenplan ontwikkeld, waarin alle deel-onderwerpen aan bod komen.
Voor zestig euro (excl reiskosten buiten de regio) stuur ik u die op en kom ik bij u voor een toelichting en uitwerking. U heeft dan uw eigen uitvaartcodicil. Als u een of meerdere dierbare(n) daarvan op de hoogte brengt, kunt u deze daarna in de kast leggen. Een geruststelling rijker.
Net netwerk, waardevol 1
Deze plaats is helemaal voor 'mijn' Janneke. Om aan te geven hoe blij ik met haar ben. En ook
hoe blij ik met haar direkte en indirekte steun ben. Janneke, bedankt zover en ik loop dolgraag met je verder!
hoe blij ik met haar direkte en indirekte steun ben. Janneke, bedankt zover en ik loop dolgraag met je verder!
Net netwerk, waardevol 2
Een gedegen zelfonderzoek en vele gesprekken brachten mij in de zomer van 2003 bij de uitvaartbranche, waar alle lichten op groen sprongen. Het werk als uitvaartleider bleek al ras en helemaal te passen bij datgene wat ik wil en kan. 250 uitvaarten verder dank ik nogmaals mijn opleider Guus en mijn mentor Paula - en naast hen al hun collega's - voor de zeer bijzondere tijd die ik bij hen vertoefd heb! Bij mijn afscheid kon niemand bevroeden dat het zò zou lopen. Over loslaten en bewegen...
Net netwerk, waardevol 3
Op dezelfde dag dat deze website de lucht in gaat, wordt de ATTENDO-huisstijl openbaar. En dat was een heel proces, en een heel mooi proces. Hoe geef je woorden en kleuren en verdere uiting aan datgene wat je bezielt, wat helemaal bij je past en veel over je zegt? Het betekent veel praten, zoeken, vragen, afwegen en proberen. Ook heel nauwkeurig verwoorden wààr het me om gaat. Op het resultaat ben ik trots en dat is dankzij Christina en Dion, hulde!
Net netwerk, waardevol 4
Vandaag, de laatste werkdag van de mooie septembermaand, gaat "mijn" website de lucht in.
En dat is best spannend en voelt heel goed. Het was hier en daar wat zweten en masseren, maar het resultaat geeft goed weer waar het wat mij betreft om gaat. Hulde aan Huibrecht, Joost en collega's!
En dat is best spannend en voelt heel goed. Het was hier en daar wat zweten en masseren, maar het resultaat geeft goed weer waar het wat mij betreft om gaat. Hulde aan Huibrecht, Joost en collega's!
Rust en ruimte
Even na middernacht belt Charlotte dat haar vader zojuist is overleden. De informatieve afspraak die ik met haar moeder had staan is nu door de tijd ingehaald. De volgende morgen zijn wij vanaf tien uur bij elkaar. Voor Charlotte, Hester en Gilles wordt het een lange en zware week, die lijkt op een draaipunt in hun geschiedenis: het ziekteverloop van hun vader bracht ook vele emoties en mooie gesprekken voort, die zich nu zònder hem verder moeten inbedden. Naast vele heel praktische en noodzakelijke voorbereidingen vraagt dat voldoende rust en ruimte in hoofd en hart. Juist dan kunnen ideeën mooie werkelijkheid worden. Met elkaar dragen zij vader in de ruimte van hun geloof naar zijn rustplaats.
Geen kraaien
Wat mooi als dat gebeurt. En wat mooi dàt dat gebeurt. Mede namens moeder vraagt de zoon mij: “Wouter, als het zover is dat moeder komt te overlijden, wil jìj ons dan begeleiden?”
Van de kinderen ken ik alleen deze oudste zoon zeer goed, wij zijn echte vrienden . Zijn vader heb ik nooit gekend en zijn moeder een beetje. Na enkele maanden kwam haar dood als een verlossing. De familie was eensgezind en zeer overtuigd in de basisgedachte dat “we alleen Wouter over de vloer willen en de rest doen we zelf.” En dat is gelukt. Wassen, verzorgen, kleden, op bed opbaren en later in de kist leggen en deze sluiten, daar hoeven helemaal geen ‘zwarte jassen’ bij omdat dat niet past in het idee van de kinderen en kleinkinderen. Zij droegen haar zelf letterlijk op hun schouder de kerk uit en ook op de begraafplaats en ze konden de kist ook zelf op het graf zetten. De familie heeft hard gewerkt en mag werkelijk trots zijn op hun moeder, maar ook op al die uitingen van hun betrokkenheid op haar, tot en met het herdenkingsboekje toe.
Van de kinderen ken ik alleen deze oudste zoon zeer goed, wij zijn echte vrienden . Zijn vader heb ik nooit gekend en zijn moeder een beetje. Na enkele maanden kwam haar dood als een verlossing. De familie was eensgezind en zeer overtuigd in de basisgedachte dat “we alleen Wouter over de vloer willen en de rest doen we zelf.” En dat is gelukt. Wassen, verzorgen, kleden, op bed opbaren en later in de kist leggen en deze sluiten, daar hoeven helemaal geen ‘zwarte jassen’ bij omdat dat niet past in het idee van de kinderen en kleinkinderen. Zij droegen haar zelf letterlijk op hun schouder de kerk uit en ook op de begraafplaats en ze konden de kist ook zelf op het graf zetten. De familie heeft hard gewerkt en mag werkelijk trots zijn op hun moeder, maar ook op al die uitingen van hun betrokkenheid op haar, tot en met het herdenkingsboekje toe.
Besloten kring
Het was 31 december, voor verreweg de meeste mensen een hele andere dag als voor vader en zoon Vries. Hun vrouw en moeder overleed die morgen als gevolg van een slopende ziekte. In de voormiddag zat ik bij hen aan de keukentafel. De rust was groot en groots. Dina lag al niet meer in bed, maar in haar eigen kamer in de kist, reeds gesloten. Tot in de kleinste details en tot in het diepste van hun binnenste had het drietal alles besproken. We konden het draaiboek - een half a-4tje - zo volgen.
Op de eerste werkdag van het nieuwe jaar trof ik vader en zoon om half negen in het crematorium. Innig verbonden luisterden zij in de aula een kwartier naar de door mij uitgezochte muziek. Geraakt en opgelucht gingen zij gearmd naar huis. Het was goed zo.
Op de eerste werkdag van het nieuwe jaar trof ik vader en zoon om half negen in het crematorium. Innig verbonden luisterden zij in de aula een kwartier naar de door mij uitgezochte muziek. Geraakt en opgelucht gingen zij gearmd naar huis. Het was goed zo.