“Het contact dat Wouter maakte met onze kleine Esther heeft velen ontroerd. Naast de regie had hij tijd om op haar vragen en gebabbel in te gaan, kennelijk zo dat zij er voor koos naast hem te huppelen op weg van het graf naar de condoleanceruimte.”
Bij kinderen hoort leven en levendigheid. Zij laten zich niet leiden door ‘wat hoort’. Juist daarom is het zo mooi hen - in alle speelsheid én met hun gevoelens - te betrekken bij het afscheid. Attendo Uitvaartzorg wil informatie geven hoe dat te kunnen doen: dat er eerlijke antwoorden nodig zijn op alle kindervragen, dat weghouden meer vragen oproept dan erbij zijn, dat meedoen wenselijker is dan stil moeten zitten… Op die manier is er plek voor iedereen en mogen kinderen dat ervaren.
Boekenlijst
Boekenlijst rondom overlijden en rouw, ter informatie en inspiratie.
De boeken zijn onderverdeeld in thema’s. De omschrijvingen zijn van mij zelf en dus (ten minste een beetje) subjectief én bondig.
Boekenlijst - Levensbeschouwelijk en (meestal) uit christelijke hoek
Eben Alexander Na dit leven (2012) Een neurochirurg over zijn reis naar het hiernamaals Plotseling ziek – coma – bde – beter - bewustzijn
Christa Anbeek en Ada de Jong De berg van de ziel; persoonlijk essay over kwetsbaar leven (2013) De een verloor jong ouders+broer en later haar man, de ander man+3kinderen tegelijk; hier kauwen ze samen op (de) oervragen rond kwetsbaarheid
Marinus van den Berg Verwaarloosd verdriet (1995) Pastorale notities over het benoemen, aanvaarden en verwerken van verdriet
Christiane Berkvens-Stevelinck En nu ben ik aan de beurt, spiritualiteit van het sterven (2018) Remonstrants predikante krijgt voor de derde keer kanker en hier vertelt ze in de laatste drie maanden van haar leven waarom ‘zij er niet mee zit’
Pieter Both Dag zeggen, dolen in rouw (2012) Op de geboortedag van hun 3e kind verliest Pieter zijn vrouw aan de dood
Hans Bouma Met de dood voor ogen (± 1992) Gedichten / gebeden
Todd Burpo De jongen die in de hemel was (2010) De 4jarige Colton vertelt na zijn bijna fatale operatie over zijn verblijf in de hemel
Th. Delleman Christen en crematie (1977) Een bijna historisch documentje waarin cremeren – op bijbelse gronden - nièt wordt afgewezen
Jos Douma In het doolhof van de rouw (2008) 40 bijbelwoorden die troost bieden
Leo Fijen Het jaar dat mijn vader stierf (2007) Briefwisseling (35x2) met monnik Anselm Grün, over rouw en verdriet, troost en inspiratie, het moeilijkste en het mooiste
Joke Forceville-van Rossum Dagen van na-bestaan; dagboek van een rouwproces (1978) Haar man Charles sterft plots en zij blijft achter met vier kleinere kinderen; ze beschrijft de 14 maanden na het overlijden en stipt veel gevoelige thema’s aan
Hans Groeneboer Leven of overleven (2000) Leren omgaan met verlies en rouw met relationele therapie
Tettie Hordijk-van der Wielen De kleine profeet (1996) Onze Pieter (12jr) had kanker; aangrijpend verhaal
Advait van Hulzen Die mij werd weggenomen is mij nu zo nabij; een requiem (2013) Rosa sterft op 14-jarige leeftijd, na 9 jaar (hersen)tumor; veel meer dan een requiem!
Huib Klijn Leven na verlies, rouwen en geloven (2004) In 8 vieringen krijgen vooral emoties aandacht
Hessel van der Kooij De eeuwige kringloop - Klein Boekje no 1 (2016) Een persoonlijke zoektocht naar de zin van het leven en de betekenis van de dood Hij ziet drie sleutels: erfelijkheid, voedsel en eigen inbreng, en daarom is hij voor begraven
C.S. Lewis Verdriet, dood en geloof (1961) Genadeloze zelfanalyse, elke zin geeft te denken
Carel ter Linden Een land waar je de weg niet kent; omgaan met rouwenden (1995) Eenvoudig en heel praktisch, met en vanuit diepe ervaringen
Lies Nijman Kwetsbaar vertrouwen (2015) Een persoonlijk verhaal over afscheid (2005-2008) en rouw (2008-2010)
Henri Nouwen Een glimp van de overkant (1990) Een autoongeluk wijzigt zijn kijk op leven en dood
Henri Nouwen Met de dood voor ogen (1993) We leven voor God, onze naasten èn voor de volgende generaties
Henri Nouwen Adam, een vriendschap (1996)
Gerald Oosterveen De vorst kwam te vroeg (1988) Een vader over het verlies van zijn zoon (9jr)
Vronica Ramaker-Hetebrij Een heel nieuw hart voor jou (1990) Aantekeningen bij het leven en sterven van Rob (3½jr)
Henrike Rebel Wat suïcidaliteit met je doet (2013) Zeer informatief, breed, uitgebreid en goed leesbaar
Laura Reedijk-Boersma Laatste levensdagen (1997) 18 verhalen over leven en sterven van hoogbejaarden
Rust nu maar uit Gedichten over de dood
Christiane Singer Laatste fragmenten van een lange reis (2007) Zeer indringend dagboek over haar eigen laatste half jaar
Cees Smit Krijg ik nog een zoen van je? (2008) Een verliefd stel ontmoet elkaar na 30 jaar weer in een hospice
Hans Stolp Woorden van afscheid bij het sterven en de dood (2014) Vooral over de Liefde en ons geestelijk leven (nà de dood)
Marco van der Straten Als ik in de hemel kom (2018) Acht gesprekken rond de vraag: wat gebeurt er (met je) ná je dood
Ingrid Trobisch Je moet alleen verder (1985) Persoonlijke overwegingen bij rouw en verdriet
Dick N. Verschoor Soms krijg je vleugels (2001) Inspiratie voor mensen die door de diepte gaan
Ard en Mariëtte Vreugdenhil Uitzien naar Vader (2002) Over het plotseling overlijden van hun dochtertje (1½jr)
Marianne Witvliet Toen je nog huppelde (2011) De kleine Zimmi raakt in coma en pa&ma groeien uit elkaar, totdat ma op vogelreis gaat
Boekenlijst - Eigen ervaring van de schrijver
Eben Alexander Na dit leven (2012) Een neurochirurg over zijn reis naar het hiernamaals Plotseling ziek - coma - bde - beter – bewustzijn
Christa Anbeek en Ada de Jong De berg van de ziel; persoonlijk essay over kwetsbaar leven (2013) De een verloor jong ouders+broer en later haar man, de ander man+3kinderen tegelijk; hier kauwen ze samen op (de) oervragen rond kwetsbaarheid
Bram Bakker en Bram Hulzebos Loden last, het taboe op zelfmoord (2004) Beschrijvingen over heel verschillende levens voor en na zelfdodingen, aangevuld met enige bespiegelingen rond dit thema
Annegreet van Bergen Mijn moeder wilde dood (2010) Een persoonlijk verhaal over zelfbeschikking
Jan van Berkum Een volle kerk…..een leeg huis (1999) weduwnaar beschrijft zijn gevoelens en ervaringen
Christiane Berkvens-Stevelinck En nu ben ik aan de beurt, spiritualiteit van het sterven (2018) Remonstrants predikante krijgt voor de derde keer kanker en hier vertelt ze in de laatste drie maanden van haar leven waarom ‘zij er niet mee zit’
Pieter Boskma Zelf (2014) Dichtbundel/zelfportretten, 5 jaar na de dood van zijn eigen vrouw
Pieter Both Dag zeggen, dolen in rouw (2012) Op de geboortedag van hun 3e kind verliest Pieter zijn vrouw aan de dood
Henk van Breukelen …om naar u te luisteren (2010) 26 tehuisgesprekken tussen stervenden en hun pastor. open+eerlijk, hard+zacht, warm+koud
Marieke de Bruijn Leren leven met verliezen, hoe doe je dat? (1996) (sterk)Autobiografisch – ook een soort werkboekje – stipt veel aan
Todd Burpo De jongen die in de hemel was (2010) De 4jarige Colton vertelt na zijn bijna fatale operatie over zijn verblijf in de hemel
Sophia GM van den Dobbelsteen Zien waar je bent geweest (2016) Verhalen (en beelden) van afscheid; 10 jaren uitvaartondernemer
Margreet Eriks (samensteller) Rouw van jou (2011) Verlieservaringen van 18 (minder)bn-ners met aanvullingen vds Langs de lijn van E Kübler-Ross; prachtig uitgegeven
Riet Fiddelaers-Jaspers Natriltijd; terugbuigen na de storm (2020) Hoe verhoud ik mij tot tegenslagen, bijvoorbeeld die van covid, maar ook verlies van baan of geliefde
Leo Fijen Het jaar dat mijn vader stierf (2007) Briefwisseling (35x2) met monnik Anselm Grün, over rouw en verdriet, troost en inspiratie, het moeilijkste en het mooiste
Leo Fijen De ouders van Volendam, over leven na de dood van je kind (2006) 1 januari 2001 – brand in café De Hemel – 14 kinderen overlijden – 9 ouderparen schrijven erover, met een nawoord van Marinus van den Berg
Joke Forceville-van Rossum Dagen van na-bestaan; dagboek van een rouwproces (1978) Haar man Charles sterft plots en zij blijft achter met vier kleinere kinderen; ze beschrijft de 14 maanden na het overlijden en stipt veel gevoelige thema’s aan
Philip Freriks Jantje (2005) 60 jr na dato reconstrueert PF de dood van zijn oudste broertje; was het een verdwaalde kogel?
Bibian Harmsen Paniekspinnen (2012) Akelig mooi! haar laatste 8 mnd na de diagnose pancreaskanker Ze is 40 jr en moeder van 3 kinderen. Schrijfster, columnist, zangeres, bassist en vormgeefster
Annemarie Haverkamp Ik heb geleefd (2021) Ruim 70 interview(tje)s met ongeneeslijk zieken (gepubliceerd in de zaterdageditie van het AD) en vijf gesprekken met diverse deskundigen
Jan C. van der Heide Rauwe rouw (2003) Als een therapeut zelf rouwt….
A.F.Th. van der Heijden Tonio, een requiemroman (2011) Hun 21-jarige zoon T wordt ’s nachts op de fiets naar huis in A aangereden en overlijdt de volgende dag; een diepe en ontroerende en ook lange kennismaking met het gezin(sleven)
Isa Hoes Toen ik je zag; mijn leven met Antonie Kamerling (2013) Allebei jong, ondernemend, acteur en enthousiast en allebei hun verleden meedragend, wat voor hem in 2010 eindigt door zelfdoding
Tettie Hordijk-van der Wielen De kleine profeet (1996) Onze Pieter (12jr) had kanker; aangrijpend verhaal
Advait van Hulzen Die mij werd weggenomen is mij nu zo nabij; een requiem (2013) Rosa sterft op 14-jarige leeftijd, na 9 jaar (hersen)tumor; veel meer dan een requiem!
Leen Jobse Een kind van 0,0 – de macht van de Kanker (1980) De vijfjarige Frans-Willem is 400 dagen ziek en zijn vader beschrijft deze periode breed, nauwkeurig en vrij hard
Wouter de Jonge en Jolien van der Kooij Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Wouter de Jonge e.a. Koper; werken in de uitvaartbranche (2020) Een kijkje in de keuken na 12½ jaar Attendo Uitvaartzorg
Wouter de Jonge, Theo Boer en Stef Groenewoud (redactie) Leven met euthanasie (2021) 43 Geliefden vertellen over hun ervaringen
Manu Keirse Anders leven, pleidooi voor een humanere en meer verbonden samenleving (2021) Indringend en diep doorleefd, met prachtige apotheose
Hessel van der Kooij De eeuwige kringloop - Klein Boekje no 1 (2016) Een persoonlijke zoektocht naar de zin van het leven en de betekenis van de dood Hij ziet drie sleutels: erfelijkheid, voedsel en eigen inbreng, en daarom is hij voor begraven
Jolien van der Kooij en Wouter de Jonge Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Karin Kuiper Je mag me altijd bellen; 1001 dagen van rouw (2008) Autobiografisch; alle alledaagse onderwerpen van een weduwe met 3 jonge kinderen; en ook nog eens mooi+scherp+leuk geschreven
Karin Kuiper Wat kan ik voor je doen? (2009) Een bijna vanzelfsprekend vervolg op ‘je mag me altijd bellen’ en daarom horen ze bij elkaar; ook deze met een hele sterke rode draad
Antoine Leiris Mijn haat krijgen jullie niet (2016) Schrijver en journalist Antoine (34 jr) verliest zijn vrouw na de aanslag van 13.11.15 in het Bataclantheater in Parijs. Hij blijft achter met hun 17 maanden jonge Melvil en beschrijft hier de eerste twee weken. Bestaat er een schaal van Richter over verdriet??
C.S. Lewis Verdriet, dood en geloof (1961) Genadeloze zelfanalyse, elke zin geeft te denken
Atie van Lieshoud Dat dingetje waar jij van houdt (2017) Hoe je leven kan veranderen als je jonge partner 10 jaar met fronto temporale dementie leeft en daarmee overlijdt; 50 pareltjes die een zeer intiem en persoonlijk beeld geven
Carel ter Linden Een land waar je de weg niet kent; omgaan met rouwenden (1995) Eenvoudig en heel praktisch, met en vanuit diepe ervaringen
Roek Lips Het boek Job (2013) Op 17.10.11 raakt Job vermist in de zee bij San Sebastian en dit is het verhaal van zijn vader, tot maart 2012
Margareta Magnusson Opruimen voor je doodgaat; de edele Zweedse kunst van döstädning (2017)
Erwin Mortier Gestameld liedboek (2011) Over zijn moeder met alzheimer; rauwe en tedere elegie over ouders en kinderen, liefhebben en verlies, afscheid nemen en herinneren
Lies Nijman Kwetsbaar vertrouwen (2015) Een persoonlijk verhaal over afscheid (2005-2008) en rouw (2008-2010)
Lieke Noorman Tootje, het leven in een uitvaartcentrum (2012) Ca 10jr na de suïcide van haar zus werkt Lieke een jaar in een uitvaartcentrum en blikt steeds terug op hun leven van toèn
Henri Nouwen Een glimp van de overkant (1990) Een autoongeluk wijzigt zijn kijk op leven en dood
Henri Nouwen Adam, een vriendschap (1996)
Dirk Oegema & Conny ten Klooster In het ongerijmde (2014) Gedichten en foto’s over de leegte en liefde na de zelfdoding van hun zoon
Gerald Oosterveen De vorst kwam te vroeg (1988) Een vader over het verlies van zijn zoon (9jr)
Margret van Paasen De kracht van kwetsbaarheid (2003) Verslag van een moeder over dood-geboorte-begraven en jaren daarna
Vronica Ramaker-Hetebrij Een heel nieuw hart voor jou (1990) Aantekeningen bij het leven en sterven van Rob (3½jr)
Laura Reedijk-Boersma Laatste levensdagen (1997) 18 verhalen over leven en sterven van hoogbejaarden
Anne Remijn Papa, waar ben je? (2015) Ontroerend en persoonlijk verhaal van een dochter over het dementieproces van haar vader; en dus ook over haar rouw vòòr zijn overlijden
Clara van Rijn Hallo Anke (1978) Moeder vertelt over leven en sterven van haar dochtertje (5jr)
Liesbeth Rischen-Sindram Bevroren zondag (2005) Moederverslag van het 1e jaar na de dood van haar 18jarige zoon, met een bijzonder (!) eind
Christiane Singer Laatste fragmenten van een lange reis (2007) Zeer indringend dagboek over haar eigen laatste half jaar
Cees Smit Krijg ik nog een zoen van je? (2008) Een verliefd stel ontmoet elkaar na 30 jaar weer in een hospice
Viktor Staudt Het verhaal van mijn zelfmoord (2012) En hoe ik de angsten en depressies overwon. Hij sprong als 30-jarige in 1999 voor de trein en (over)leeft
P.F. Thomése Schaduwkind (2003) Een vader verliest zijn dochtertje; over spanning tussen taal en emotie
Ingrid Trobisch Je moet alleen verder (1985) Persoonlijke overwegingen bij rouw en verdriet
Marian de Valk Maskers af, verhalen van een uitvaartondernemer (2014) Het hele spectrum van haar werk komt wel langs; prachtig uitgegeven
Elke Veldkamp De dood, 15 deskundigen over ons levenseinde (2017) Hele verschillende inzichten van hele verschillende mensen vooral rond de maakbaarheid van ons leven(seinde)
Rien Verbiest en Paul Kuiper Een schaduw levenslang (2018) 20 verhalen van ouders van een vermoord kind, en meer (informatie)
Heidy Vernee Ik huilde al in jouw buik (2014) Vlinder is geboren met heel veel angst, wat lijdt tot een heel zwaar leven voor haar en haar familie; over suïcidaliteit en hulpverlening gesproken…
Ard en Mariëtte Vreugdenhil Uitzien naar Vader (2002) Over het plotseling overlijden van hun dochtertje (1½jr)
Constance de Vries en Herman van Hoogdalem Mag ik gaan; leven en sterven met euthanasie (2018) Zeven portretten in woord en beeld van mensen die leven met dementie en sterven door euthanasie
Minke Weggemans Rouw in de zijlijn (2008) 38 vrouwen schrijven over het verlies van hun broer of zus gerubriceerd naar doodsoorzaak
Corien van Zweden Kankerklas (2015) Vijf pupers, vijf ouders, één ziekte. In één brugklas blijken 5 leerlingen te zitten die een ouder met kanker hebben (onder wie CvZ); een beschrijving over deze 5x2 mensen, hun gezinnen en hun onderlinge band – over meerdere jaren.
Boekenlijst - Informatie
Ing Abbenhuis (samensteller) Nieuw leven (2003) Haiku’s die ontstaan tijdens een ziekenhuisopname
Piet van den Akker De dode nabij (2006) Nieuwe rituelen na overlijden
Eben Alexander Na dit leven (2012) Een neurochirurg over zijn reis naar het hiernamaals Plotseling ziek – coma – bde – beter – bewustzijn
Adjiedj Bakas en Ron Bavelaar Trends in afscheid en herinneren (2015) Negen trends over betekenisvol leven en sterven in deze eeuw
Bram Bakker en Bram Hulzebos Loden last, het taboe op zelfmoord (2004) Beschrijvingen over heel verschillende levens voor en na zelfdodingen, aangevuld met enige bespiegelingen rond dit thema
Beerenberg Het Uitvaartboek (2016) 21steeeuwse uitvaartmogelijkheden - catalogus
Annegreet van Bergen Mijn moeder wilde dood (2010) Een persoonlijk verhaal over zelfbeschikking
Harry de Bock Als het leven veel pijn doet. Achterblijven na zelfdoding (2008) Rommelig geschreven en dito indeling. Veel waardevols over jongeren en met ‘unieke’ afscheidsbrieven
Henk van Breukelen …om naar u te luisteren (2010) 26 tehuisgesprekken tussen stervenden en hun pastor. open+eerlijk, hard+zacht, warm+koud
Marieke de Bruijn Leren leven met verliezen, hoe doe je dat? (1996) (sterk)Autobiografisch – ook een soort werkboekje – stipt veel aan
Boudewijn Büch Grafreizen (1994) Wereldwijd, wel aardig; tgv 75 jaar avvl
Todd Burpo De jongen die in de hemel was (2010) De 4jarige Colton vertelt na zijn bijna fatale operatie over zijn verblijf in de hemel
Lucien de Cock Geschiedenis van de dood (2006) Rituelen en gewoonten in Europa
Lucien de Cock Geschiedenis van de dood (2006) Begraafplaatsen in Europa
Nancy O’Connor Loslaten met liefde (1984) Het rouwproces en het verwerken van verdriet; ’n soort bijbel, uitgebreid, beetje taai
W.C. van Dam Doden sterven niet (1980) Een blik in gene zijde van de dood
Th. Delleman Christen en crematie (1977) Een bijna historisch documentje waarin cremeren – op bijbelse gronden - nièt wordt afgewezen
M. Dijkstra (a.v.v.l. vereniging voor crematie) Stof zijt gij… (1947) Een verhandeling over crematie
Sophia GM van den Dobbelsteen Zien waar je bent geweest (2016) Verhalen (en beelden) van afscheid; 10 jaren uitvaartondernemer
Jasper Enklaar Dood is dood (2004) Bijzondere belevenissen uit de uitvaartbranche
Margreet Eriks (samensteller) Rouw van jou (2011) Verlieservaringen van 18 (minder) bn-ners met aanvullingen vds Langs de lijn van E Kübler-Ross; prachtig uitgegeven
Riet Fiddelaers-Jaspers Natriltijd; terugbuigen na de storm (2020) Hoe verhoud ik mij tot tegenslagen, bijvoorbeeld die van covid, maar ook verlies van baan of geliefde
Riet Fiddelaers-Jaspers Mijn troostende ik (2004) Kwetsbaarheid én kracht van rouwende jongeren; zeer uitgebreid over luisteren en de ruimte geven
Riet Fiddelaers-Jaspers Jong verlies (1998) Handreiking voor het omgaan met rouwende kinderen; overzichtelijk en concreet behulpzaam
Riet Fiddelaers-Jaspers Waarom doet iemand dat? (2006) Kinderen en jongeren ondersteunen na zelfdoding in hun omgeving
Riet Fiddelaers-Jaspers Als ik er niet meer ben (2005) Kinderen voorbereiden op het overlijden van hun ouder
Riet Fiddelaers-Jaspers Ik weet niet wat ik weten moet (2005) Jouw vragen over doodgaan, begraven en cremeren (in de serie zonder jou, voor kinderen)
Riet Fiddelaers-Jaspers Als jij er niet meer bent (2005) Wanneer je vader of moeder doodziek is (in de serie zonder jou, voor kinderen)
Leo Fijen De ouders van Volendam, over leven na de dood van je kind (2006) 1 januari 2001 – brand in café De Hemel – 14 kinderen overlijden – 9 ouderparen schrijven erover, met een nawoord van Marinus van den Berg
Ab Flipse en Bert Lever (redactie) Abraham Kuyper en de dood (2020) Herdenken bij het graf van een theoloog, journalist, universiteitsstichter en staatsman (1837-1920)
Joke Forceville-van Rossum Dagen van na-bestaan; dagboek van een rouwproces (1978) Haar man Charles sterft plots en zij blijft achter met vier kleinere kinderen; ze beschrijft de 14 maanden na het overlijden en stipt veel gevoelige thema’s aan
Philip Freriks Jantje (2005) 60 jr na dato reconstrueert PF de dood van zijn oudste broertje; was het een verdwaalde kogel?
Hein Griffioen Op leven en dood (2011) 6 bestuurders vertellen over de calamiteit – alle met slachtoffer(s) – in hun zorginstelling
Hans Groeneboer Leven of overleven (2000) Leren omgaan met verlies en rouw met relationele therapie
Annemarie Haverkamp Ik heb geleefd (2021) Ruim 70 interview(tje)s met ongeneeslijk zieken (gepubliceerd in de zaterdageditie van het AD) en vijf gesprekken met diverse deskundigen
Jan C. van der Heide Rauwe rouw (2003) Als een therapeut zelf rouwt….
Advait van Hulzen Die mij werd weggenomen is mij nu zo nabij; een requiem (2013) Rosa sterft op 14-jarige leeftijd, na 9 jaar (hersen)tumor; veel meer dan een requiem!
Corneille Janssen (samensteller) Mors, de dood in druk (1977) Tentoorstelling in het drents museum, assen
Monique Janssens en Jan Swinkels Een tweede leven (2008) 16 ware verhalen over zelfmoordpogingen, gevolgd door een wetenschappelijke blik
Leen Jobse Een kind van 0,0 – de macht van de Kanker (1980) De vijfjarige Frans-Willem is 400 dagen ziek en zijn vader beschrijft deze periode breed, nauwkeurig en vrij hard
Wouter de Jonge en Jolien van der Kooij Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Wouter de Jonge e.a. Koper; werken in de uitvaartbranche (2020) Een kijkje in de keuken na 12½ jaar Attendo Uitvaartzorg
Wouter de Jonge, Theo Boer en Stef Groenewoud (redactie) Leven met euthanasie (2021) 43 Geliefden vertellen over hun ervaringen
Manu Keirse Helpen bij verlies en verdriet (2003) Gids voor het gezin en de hulpverlener
Manu Keirse Anders leven, pleidooi voor een humanere en meer verbonden samenleving (2021) Indringend en diep doorleefd, met prachtige apotheose
Mieke Kerkhof Klaar is Kees (2017) Heel veel hele kleine stukjes (ikjes) rond de dood, met een knipoog naar het levenseinde
Hessel van der Kooij De eeuwige kringloop - Klein Boekje no 1 (2016) Een persoonlijke zoektocht naar de zin van het leven en de betekenis van de dood Hij ziet drie sleutels: erfelijkheid, voedsel en eigen inbreng, en daarom is hij voor begraven
Jolien van der Kooij en Wouter de Jonge Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Elisabeth Kübler-Ross Lessen voor levenden, gesprekken met stervenden (1969) Taai, gedegen, mooi, illustratief
Karin Kuiper Je mag me altijd bellen; 1001 dagen van rouw (2008) Autobiografisch; alle alledaagse onderwerpen van een weduwe met 3 jonge kinderen; en ook nog eens mooi+scherp+leuk geschreven
Karin Kuiper Wat kan ik voor je doen? (2009) Een bijna vanzelfsprekend vervolg op ‘je mag me altijd bellen’ en daarom horen ze bij elkaar; ook deze met een hele sterke rode draad
Atie van Lieshoud Dat dingetje waar jij van houdt (2017) Hoe je leven kan veranderen als je jonge partner 10 jaar met fronto temporale dementie leeft en daarmee overlijdt; 50 pareltjes die een zeer intiem en persoonlijk beeld geven
Carel ter Linden Een land waar je de weg niet kent; omgaan met rouwenden (1995) Eenvoudig en heel praktisch, met en vanuit diepe ervaringen
Roek Lips Het boek Job (2013) Op 17.10.11 raakt Job vermist in de zee bij San Sebastian en dit is het verhaal van zijn vader, tot maart 2012
LSR Gids na een overlijden (vanaf 1990) Handleiding voor nabestaanden bij zakelijke beslissingen en verwerking van het verlies
LSR 70 vragen over rouw (2009) Vriendelijke en duidelijke aansporing om te benoemen, te praten en hulp te zoeken
Leoniek van der Maarel De gids over rouwende kids; 80 praktische tips (2013) Zeer praktisch voor kinderen van de basisschool…..en evenzo voor volwassenen…
Margareta Magnusson Opruimen voor je doodgaat; de edele Zweedse kunst van döstädning (2017)
Monique Mortier Keuzes voor het sterven (2007) In het leven voorbereid zijn op het einde
André Mulder Geloven in crematieliturgie (2000), proefschrift Pastoraalliturgisch onderzoek naar crematie-liturgie in een rk context
Lies Nijman Kwetsbaar vertrouwen (2015) Een persoonlijk verhaal over afscheid (2005-2008) en rouw (2008-2010)
Lieke Noorman Tootje, het leven in een uitvaartcentrum (2012) Ca 10jr na de suïcide van haar zus werkt Lieke een jaar in een uitvaartcentrum en blikt steeds terug op hun leven van toèn
Dirk Oegema & Conny ten Klooster In het ongerijmde (2014) Gedichten en foto’s over de leegte en liefde na de zelfdoding van hun zoon
Arthur Polspoel e.a. Het leven gaat verder, zeggen ze (2006) Lotgenoten in rouw ontmoeten elkaar
Henrike Rebel Wat suïcidaliteit met je doet (2013) Zeer informatief, breed, uitgebreid en goed leesbaar
Anne Remijn Papa, waar ben je? (2015) Ontroerend en persoonlijk verhaal van een dochter over het dementieproces van haar vader; en dus ook over haar rouw vòòr zijn overlijden
Daphne Riksen Hoe overleef ik de erfenis (2007) Praktisch, vol tips en ervaringen
Ton van Schaik Gewijde aarde (2000) 125 jaar rk begraafplaats st barbara, utrecht
F. Starik De eenzame uitvaart (2005) Hoe dichters eenzame doden (in a’dam) op hun laatste tocht vergezellen
Hans Stolp Woorden van afscheid bij het sterven en de dood (2014) Vooral over de Liefde en ons geestelijk leven (nà de dood)
Marco van der Straten Als ik in de hemel kom (2018) Acht gesprekken rond de vraag: wat gebeurt er (met je) ná je dood
Viktor Staudt Het verhaal van mijn zelfmoord (2012) En hoe ik de angsten en depressies overwon. Hij sprong als 30-jarige in 1999 voor de trein en (over)leeft
Guus Theelen Rhijnhof, van buitenplaats tot begraafplaats (2005) Begraafplaats en crematorium, leiden
Marian de Valk Maskers af, verhalen van een uitvaartondernemer (2014) Het hele spectrum van haar werk komt wel langs; prachtig uitgegeven
Elke Veldkamp De dood, 15 deskundigen over ons levenseinde (2017) Hele verschillende inzichten van hele verschillende mensen vooral rond de maakbaarheid van ons leven(seinde)
Rien Verbiest en Paul Kuiper Een schaduw levenslang (2018) 20 verhalen van ouders van een vermoord kind, en meer (informatie)
Heidy Vernee Ik huilde al in jouw buik (2014) Vlinder is geboren met heel veel angst, wat lijdt tot een heel zwaar leven voor haar en haar familie; over suïcidaliteit en hulpverlening gesproken…
Ineke Visser c.s. Het leven voltooien en Sterven, tijd voor een ander verhaal - tweeluik (2020) 10 persoonlijke verhalen over de waarde van het leven met sterven en een pleidooi voor de natuurlijke dood
Constance de Vries en Herman van Hoogdalem Mag ik gaan; leven en sterven met euthanasie (2018) Zeven portretten in woord en beeld van mensen die leven met dementie en sterven door euthanasie
Barend Weegink Einde oefening (2007) De boodschap van de rouwadvertentie
Minke Weggemans Rouw in de zijlijn (2008) 38 vrouwen schrijven over het verlies van hun broer of zus gerubriceerd naar doodsoorzaak
Dick Wittenberg Wat doen we met de spullen? (2021) Een portret van Nederland in één nalatenschap. Wat doen de 7 kinderen van Jo (1926-2017) met haar huis, haar spullen, met zich zelf en met elkaar?
Corien van Zweden Kankerklas (2015) Vijf pupers, vijf ouders, één ziekte. In één brugklas blijken 5 leerlingen te zitten die een ouder met kanker hebben (onder wie CvZ); een beschrijving over deze 5x2 mensen, hun gezinnen en hun onderlinge band – over meerdere jaren.
Boekenlijst - Voor (kleine) kinderen
Dick Bruna Lieve oma pluis (1996)
Riet Fiddelaers-Jaspers Als ik er niet meer ben (2005) Kinderen voorbereiden op het overlijden van hun ouder
Riet Fiddelaers-Jaspers Ik weet niet wat ik weten moet (2005) Jouw vragen over doodgaan, begraven en cremeren (in de serie zonder jou, voor kinderen)
Riet Fiddelaers-Jaspers Als jij er niet meer bent (2005) Wanneer je vader of moeder doodziek is (in de serie zonder jou, voor kinderen)
Riet Fiddelaers-Jaspers Waarom doet iemand dat? (2006) kinderen en jongeren ondersteunen na zelfdoding in hun omgeving
Leoniek van der Maarel De gids over rouwende kids; 80 praktische tips (2013) Zeer praktisch voor kinderen van de basisschool…..en evenzo voor volwassenen…
Leoniek van der Maarel en Melanie de Moor Blijf me bij – herinneringsboek na de dood (2016) Een soort nog in te vullen poëzie-album, met ook steeds een setje wisselende vragen
Eric-Emmanuel Schmitt Oscar en oma Rozerood (2002) De doodzieke Oscar (10jr) schrijft brieven aan God
Max Velthuis Kikker en het vogeltje (1991)
Boekenlijst - Roman
Griet op de Beeck Kom hier dat ik u kus (2014) Het (gevoels)leven in een gezin waarbij de moeder plotseling overlijdt en er een nieuwe moeder en zusje komt; geschreven vanuit de dochter (in drie stadia van haar leven)
Elizabeth Berg Op weg naar de sterren (2002) Vrouw (44jr) beleeft de laatste maanden van haar leven met 4 vriendinnen
A.F.Th. van der Heijden Tonio, een requiemroman (2011) Hun 21-jarige zoon T wordt ’s nachts op de fiets naar huis in A aangereden en overlijdt de volgende dag; een diepe en ontroerende en ook lange kennismaking met het gezin(sleven)
Isa Hoes Toen ik je zag; mijn leven met Antonie Kamerling (2013) Allebei jong, ondernemend, acteur en enthousiast en allebei hun verleden meedragend, wat voor hem in 2010 eindigt door zelfdoding
Piet Kalteren De begrafenis van de oude mevrouw T (1989) Oude spanningen komen weer boven drijven
Roeltje Langenberg Onder de guillotine (± 1996) Een vrouw (47jr) met kanker laat haar leven nog eens passeren
Vonne van der Meer Het smalle pad van de liefde (2013) De plotselinge dood van baby Björn zet – na jaren - huwelijksverhoudingen op scherp
Vonne van der Meer Winter in Gloster House (2015) Het is 2024 en twee broers erven een groot vermogen; de ene (ondernemer( bouwt een hotel voor mensen die daar euthanasie willen en de ander (psychiater) bouwt een hotel aan de overkant om mensen die daar op het laatste moment ‘van afzien’ op te vangen
Erwin Mortier Gestameld liedboek (2011) Over zijn moeder met alzheimer; rauwe en tedere elegie over ouders en kinderen, liefhebben en verlies, afscheid nemen en herinneren
Harry Mulisch 19 anekdoten rondom de dood (1966)
Eric-Emmanuel Schmitt Oscar en oma Rozerood (2002) De doodzieke Oscar (10jr) schrijft brieven aan God
Cees Smit Krijg ik nog een zoen van je? (2008) Een verliefd stel ontmoet elkaar na 30 jaar weer in een hospice
Ayelet Waldman Zomerse fuga (2010) Maine/USA, deze eeuw. Op hun bruiloftsdag verongelukken Becca en John en deze rouw-roman beschrijft hoe de twee families (geen vrienden van elkaar….) daar in de drie volgende jaren mee omgaan, in vele aspecten
Benedict Wells Het einde van de eenzaamheid (2016) De drie kinderen verliezen jong en tegelijk hun beide ouders en gaan daar op drie heel verschillende manieren mee om. Na ruim 30 jaren ‘vinden’ ze elkaar weer
Marianne Witvliet Toen je nog huppelde (2011) De kleine Zimmi raakt in coma en pa+ma groeien uit elkaar, totdat ma op vogelreis gaat
Peter Zantingh Na Mattias (2018) Mattias liep de deur uit en kwam niet meer terug. Deze acht mensen, wier verhaal en herinneringen elkaar kruisen, bleven achter
Boekenlijst - Troost
Marinus van den Berg Verwaarloosd verdriet (1995) Pastorale notities over het benoemen, aanvaarden en verwerken van verdriet
Christiane Berkvens-Stevelinck En nu ben ik aan de beurt, spiritualiteit van het sterven (2018) Remonstrants predikante krijgt voor de derde keer kanker en hier vertelt ze in de laatste drie maanden van haar leven waarom ‘zij er niet mee zit’
Pieter Both Dag zeggen, dolen in rouw (2012) Op de geboortedag van hun 3e kind verliest Pieter zijn vrouw aan de dood
Hans Bouma Met de dood voor ogen (± 1992) Gedichten / gebeden
Todd Burpo De jongen die in de hemel was (2010) De 4jarige Colton vertelt na zijn bijna fatale operatie over zijn verblijf in de hemel
Jos Douma In het doolhof van de rouw (2008) 40 bijbelwoorden die troost bieden
Bart Droog Voorgoed voltooide tijd (2004) Gedichten bij eenzame uitvaarten
Riet Fiddelaers-Jaspers Natriltijd; terugbuigen na de storm (2020) Hoe verhoud ik mij tot tegenslagen, bijvoorbeeld die van covid, maar ook verlies van baan of geliefde
Leo Fijen Het jaar dat mijn vader stierf (2007) Briefwisseling (35x2) met monnik Anselm Grün, over rouw en verdriet, troost en inspiratie, het moeilijkste en het mooiste
Leo Fijen De ouders van Volendam, over leven na de dood van je kind (2006) 1 januari 2001 – brand in café De Hemel – 14 kinderen overlijden – 9 ouderparen schrijven erover, met een nawoord van Marinus van den Berg
Joke Forceville-van Rossum Dagen van na-bestaan; dagboek van een rouwproces (1978) Haar man Charles sterft plots en zij blijft achter met vier kleinere kinderen; ze beschrijft de 14 maanden na het overlijden en stipt veel gevoelige thema’s aan
Jan C. van der Heide Rauwe rouw (2003) Als een therapeut zelf rouwt….
Wouter de Jonge en Jolien van der Kooij Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Manu Keirse Vingerafdruk van verdriet (± 2005) Woorden van bemoediging
Manu Keirse Stil verdriet (2011) + cd Troostende teksten rond de vier rouwtaken
Jolien van der Kooij en Wouter de Jonge Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Karin Kuiper Je mag me altijd bellen; 1001 dagen van rouw (2008) Autobiografisch; alle alledaagse onderwerpen van een weduwe met 3 jonge kinderen; en ook nog eens mooi+scherp+leuk geschreven
Leoniek van der Maarel en Melanie de Moor Blijf me bij – herinneringsboek na de dood (2016) Een soort nog in te vullen poëzie-album, met ook steeds een setje wisselende vragen
Henri Nouwen Een glimp van de overkant (1990) Een autoongeluk wijzigt zijn kijk op leven en dood
Henri Nouwen Met de dood voor ogen (1993) We leven voor God, onze naasten èn voor de volgende generaties
Henri Nouwen Adam, een vriendschap (1996)
Dirk Oegema & Conny ten Klooster In het ongerijmde (2014) Gedichten en foto’s over de leegte en liefde na de zelfdoding van hun zoon
Nettie Rottier Elfentroost (2017) Elfjes (een dichtvorm), met toepasselijke tussenteksten
Rust nu maar uit Gedichten over de dood
Hans Stolp Woorden van afscheid bij het sterven en de dood (2014) Vooral over de Liefde en ons geestelijk leven (nà de dood)
Marco van der Straten Als ik in de hemel kom (2018) Acht gesprekken rond de vraag: wat gebeurt er (met je) ná je dood
Dick N. Verschoor Soms krijg je vleugels (2001) Inspiratie voor mensen die door de diepte gaan
Ineke Visser c.s. Het leven voltooien en Sterven, tijd voor een ander verhaal - tweeluik (2020) 10 persoonlijke verhalen over de waarde van het leven met sterven en een pleidooi voor de natuurlijke dood
Boekenlijst - Zelfdoding
Bram Bakker en Bram Hulzebos Loden last, het taboe op zelfmoord (2004) Beschrijvingen over heel verschillende levens voor en na zelfdodingen, aangevuld met enige bespiegelingen rond dit thema
Harry de Bock Als het leven veel pijn doet. Achterblijven na zelfdoding (2008) Rommelig geschreven en dito indeling. Veel waardevols over jongeren en met ‘unieke’ afscheidsbrieven
Riet Fiddelaers-Jaspers Waarom doet iemand dat? (2006) kinderen en jongeren ondersteunen na zelfdoding in hun omgeving
Isa Hoes Toen ik je zag; mijn leven met Antonie Kamerling (2013) Allebei jong, ondernemend, acteur en enthousiast en allebei hun verleden meedragend, wat voor hem in 2010 eindigt door zelfdoding
Monique Janssens en Jan Swinkels Een tweede leven (2008) 16 ware verhalen over zelfmoordpogingen, gevolgd door een wetenschappelijke blik
Jolien van der Kooij en Wouter de Jonge Leven met zelfdoding (2014) 60 brieven van nabestaanden over hun verdriet en liefde, woede en respect, wanhoop en hoop
Lieke Noorman Tootje, het leven in een uitvaartcentrum (2012) Ca 10jr na de suïcide van haar zus werkt Lieke een jaar in een uitvaartcentrum en blikt steeds terug op hun leven van toèn
Dirk Oegema & Conny ten Klooster In het ongerijmde (2014) Gedichten en foto’s over de leegte en liefde na de zelfdoding van hun zoon
Henrike Rebel Wat suïcidaliteit met je doet (2013) Zeer informatief, breed, uitgebreid en goed leesbaar
Viktor Staudt Het verhaal van mijn zelfmoord (2012) En hoe ik de angsten en depressies overwon. Hij sprong als 30-jarige in 1999 voor de trein en (over)leeft
Heidy Vernee Ik huilde al in jouw buik (2014) Vlinder is geboren met heel veel angst, wat lijdt tot een heel zwaar leven voor haar en haar familie; over suïcidaliteit en hulpverlening gesproken…
Als kinderen sterven
Maar ook kinderen sterven, klein, jong, speels. Leven moet plaats maken voor stilte, onwezenlijke stilte. In die stilte lijkt het haast onmogelijk om een afscheid vorm te geven. Dus biedt Attendo tijd, veel rust, ervaring, gedoseerde vragen en informatie om naar het onvermijdelijke toe te groeien: het daadwerkelijke afscheid. Of dat nu in stilte is, in een kleine, intieme kring van mensen of juist met veel anderen. Het is misschien onvoorstelbaar, maar het blijkt altijd weer een afscheid te worden waaraan met liefde wordt teruggedacht. En dat helpt, een heel klein beetje, om verder te gaan.
Hoe overleef ik de feestdagen?
Leidsch Dagblad, 16 december 2017
Cursus: Hoe overleef ik de feestdagen
Stel het is eerste kerstdag. Een vrouw, die pas haar man heeft verloren, is bij haar kinderen uitgenodigd. Ze wil liever niet, maar voor hen gaat ze toch. Tijdens het eten doet ze alsof ze vrolijk is. Als ze weer thuis is afgezet, draait ze de sleutel in het slot en stapt de donkere hal in. Met een kapstok, waar alleen nog haar jassen hangen. In een huis zonder haar man.
In de decembermaand kan rouw juist dichtbij pijnlijk voelen, zegt uitvaartondernemer Wouter de Jonge van Attendo Uitvaartzorg in Oegstgeest. Hij spreekt op de bijeenkomst ‘Hoe overleef ik de feestdagen? ‘ op 17 december in het Nabestaandencafé op begraafplaats Rhijnhof. Hij wijst naar een bouwmarktfolder waarop met sierlijke letters staat ‘Lekker genieten met kerst’. “Het is een en al commercie, alles moet leuk en gezellig zijn. Constant die confrontatie is voor nabestaanden moeilijk.”
Rouwende mensen zijn volgens De Jonge veel gevoeliger voor die opgelegde gezelligheid. “Rouw is rauw. Het steekt diep. Heel diep. Het zit aan de andere kant van het emotionele spectrum.” Maar gevoelens tijdens deze dagen wegstoppen heeft geen zin. “Mensen zijn heel goed in een afweermechanisme opzetten. Dan denk je eerst: daar ben ik mooi vanaf. Maar dan komt de rouw op een onbewaakt moment als een boemerang terug. Zonder genade.”
Vaak kampen nabestaanden ook met schuldgevoelens tijdens de kerstperiode. Dat is niet nodig, meent De Jonge. “Het zijn gedachten als: ‘van mijn partner had ik hier niet zo mogen zitten’ of ‘ik mag niet vrolijk zijn’.” Hij vindt dat volwassenen soms wel een voorbeeld aan kinderen kunnen nemen, die veel sneller schakelen. “Die zijn even heel verdrietig om oma die dood is, maar het volgende moment zijn ze weer blij omdat ze een chocolaatje uit de boom mogen.”
Laat rouw er dus zijn, zegt De Jonge. Oók tijdens de feestdagen. Luister naar wat je echt wilt. Huil als je wilt huilen, maar als je je vrolijk voelt, laat dat dan ook toe. En voel je nergens toe verplicht. “Wil je thuisblijven? Blijf thuis. Je hoeft ook niet de hele avond bij familie te blijven, een uurtje kan ook.”
Hoe kunnen naasten de nabestaande met de feestdagen steunen? “Misschien had de vrouw in het voorbeeld wel graag een verhaal over haar man willen vertellen aan tafel. Zorg als familie of vrienden dat je daar voor openstaat. Oók als je het verhaal al twintig keer hebt gehoord. Het is kennelijk dat wat de rouwende nodig heeft.”
Als iemand dus liever thuisblijft, respecteer dat. Maar hoe weet je nou zeker of diegene dat echt wil? Misschien houdt een rouwende zichzelf wel voor de gek? Hoe iemand communiceert, verandert meestal niet tijdens een rouwproces, zegt De Jonge. Als een familielid altijd recht door zee is, dan is diegene dat tijdens een rouwproces vaak ook. Draait iemand normaal ook om de hete brei heen, dan weet je dat je daar tijdens het rouwen ook doorheen moet prikken.
‘s Avonds, ‘s ochtends, tijdens de feestdagen: rouw is altijd aanwezig. Maar het is, volgens De Jonge, een actief proces. Of beter gezegd, dat moet het zijn. “Ieder rouwproces is anders, je kunt je er niet op voorbereiden. Maar pak rouw aan. Kijk het in de ogen. Loop er niet voor weg. Ook niet tijdens de feestdagen. En blijf communiceren met je naasten over wat je wilt, waarbij je het eerst naar jezelf moet kijken.”
Rouwfotografie
Als uitvaartleider bespreek ik de uitvaart van de net overleden dierbare haast altijd met meerdere personen; partner, kinderen, ouders, soms bijgestaan door (schoon)familie of naaste vriend. De (uiteindelijke) beslissingen worden meestal genomen door een klein groepje van twee of drie mensen. Het is mìjn kunst om de vragen in de goede volgorde te stellen, en ook niet allemaal op de eerste dag. Ik merk vrij snel een grondhouding van ja of nee en dan vragen de gevolgen van de keuze meer aandacht dan de keuze zelf (bijvoorbeeld: als wij derden afscheid willen laten nemen, is het mooi als de kist nog open is en daar moeten we dan wel rekening mee houden. Of: als de kinderen de kist begeleiden kunnen ze niet tegelijkertijd bij hun eigen kinderen zijn.).
Bij andere vragen sta ik wat nadrukkelijker stil en één daarvan is 'Willen jullie dat er foto’s gemaakt worden?'. Voor mij is dat een zeer wezenlijke vraag, die een zorgvuldige afweging verdient. Niet zelden hoor ik een direkt 'nee' en ik denk dat dat komt omdat de mensen heel snel bij zichzelf de vergelijking trekken met een externe en veel geld kostende trouwfotograaf. Maar dat is mijn bedoeling helemaal niet. De rouwfotograaf – een vak apart en hulde voor die beroepsgroep!! - maakt inderdaad een bijzondere foto- of film-reportage, maar het mag en kan ook eenvoudiger.
Nee is namelijk nee en dan zijn ze er niet en de herinnering vervaagt, met een onvoorspelbare snelheid. Een foto roept een herinnering op, die veel groter is dan het beeld zelf. Foto’s zijn ook mooie hulpmiddelen bij het voeren van een gesprek of bij het verslag doen van een gebeurtenis. Op de dag van de uitvaart dient de fotograaf – nog meer dan de uitvaartleider – onzichtbaar en onhoorbaar aanwezig te zijn, op de juiste plaats en op de juiste tijd. Enige ervaring is dan wel van belang, net zoals het besef dat de fotograaf die dag fotograaf is en zich dus niet tegelijk als familielid kan gedragen. Ook gesterkt door alle ervaringen achteraf: het zal u duidelijk zijn dat ik een groot voorstander ben van een rouwfotograaf, die duidelijke instructies krijgt en voor dertig mooie foto’s zomaar honderd plaatjes schiet.
Ik wil je nogmaals mijn dank overbrengen voor de geweldige steun die je was bij de begrafenis van mijn vader. Het is mede hierdoor een zo mooi afscheid kunnen worden als ik mij maar kon wensen. Je doortastendheid met betrekking tot de kinderen was heel waardevol.
Wim Bottenbleij
Kist decoreren
Het moment dat u een kist moet kiezen voor een dierbare kan zich zo maar aandienen. U hoeft zich niet te beperken tot de vragen over materiaal of kleur. Overweeg bijvoorbeeld om de kist te decoreren met passende herinneringen.
Ik kan u daarbij helpen. In ons kennismakingsgesprek kiezen we het thema en vervolgens haal ik de daarbij horende materialen. Het decoreren zelf van de – ongelakte - kist kan in mijn atelier of op een door u gekozen andere plek, al of niet met kinderen en met maximaal 8 personen, leert de ervaring.
En wat zie je dan gebeuren? Voor de kok hebben we een kist beplakt met zijn favoriete recepten en allerlei kookgerei. Voor de dichteres beschreven we haar kist met dichtregels en voor de jonge vader schilderden we tal van liefdesuitingen en karaktereigenschappen.
En wat deed het met de makers? Die waren trots op hun werk en ze voelden zich sterk verbonden in hun rauwe rouw.
Hoe komt u met mij in contact? Via onderstaande gegevens of Attendo Uitvaartzorg
Hester Scheltens-van Schie telefoon 071 523 7617
Geen kraaien
Wat mooi als dat gebeurt. En wat mooi dàt dat gebeurt. Mede namens moeder vraagt de zoon mij: “Wouter, als het zover is dat moeder komt te overlijden, wil jìj ons dan begeleiden?”
Van de kinderen ken ik alleen deze oudste zoon zeer goed, wij zijn echte vrienden . Zijn vader heb ik nooit gekend en zijn moeder een beetje. Na enkele maanden kwam haar dood als een verlossing. De familie was eensgezind en zeer overtuigd in de basisgedachte dat “we alleen Wouter over de vloer willen en de rest doen we zelf.” En dat is gelukt. Wassen, verzorgen, kleden, op bed opbaren en later in de kist leggen en deze sluiten, daar hoeven helemaal geen ‘zwarte jassen’ bij omdat dat niet past in het idee van de kinderen en kleinkinderen. Zij droegen haar zelf letterlijk op hun schouder de kerk uit en ook op de begraafplaats en ze konden de kist ook zelf op het graf zetten. De familie heeft hard gewerkt en mag werkelijk trots zijn op hun moeder, maar ook op al die uitingen van hun betrokkenheid op haar, tot en met het herdenkingsboekje toe.